Birgə Millətlər Təşkilatının agentlikləri tərəfindən yayımlanan yeni məlumatlara əsasən, hər iki dəqiqədə bir qadın hamiləlik və ya doğuş zamanı həyatını itirir ki, bu da dünya miqyasında analıq sağlamlığında əhəmiyyətli geriləmələri göstərir.
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının “Analıq ölüm dərəcələrindəki meyllər” adlı hesabatı göstərir ki, analıq ölümləri demək olar ki, bütün dünya bölgələrində ya artıb, ya da stabilləşib, 2016-cı ildən 2020-ci ilə qədər qlobal analıq ölümlərinin sayı 309,000-dan 287,000-ə qədər azalmışdır. Dünyanın ən kasıb bölgələri və münaqişədən əziyyət çəkən ölkələr analıq ölümlərinin ən çox baş verdiyi yerlərdir.
Bu hesabat, hər bir qadın və qızın doğuşdan əvvəl, zamanı və sonrasında əsas sağlamlıq xidmətlərinə çatımını tam şəkildə təmin etməyi zəruri hesab edir. Dünya Səhiyyə Təşkilatının Baş Direktoru Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus vurğuladı ki, “bu yeni statistikalar hər bir qadın və qızın doğuşdan əvvəl, zamanı və sonrasında mühüm sağlamlıq xidmətlərinə çatımını təmin etməyin, həmçinin onların reproduktiv hüquqlarını tam şəkildə həyata keçirə bilmələrinin zəruri olduğunu ortaya qoyur.”
2016 ilə 2020-ci illər arasında BMT-nin səkkiz bölgəsindən ikisi analıq ölüm dərəcələrinin artdığını bildirdi; Avropa və Şimali Amerika 17% artım, Latın Amerikası və Karib Dənizində isə 15% artım müşahidə edildi. Tərsinə, Avstraliya və Yeni Zelandiya ilə Mərkəzi və Cənubi Asiya bölgələri eyni dövr ərzində analıq ölüm dərəcələrində əhəmiyyətli azalma (müvafiq olaraq 35% və 16%) yaşadı; dünya miqyasında 31 ölkə də bu cür tənəzzül yaşadı. Hesabat göstərir ki, analıq ölümləri hələ də dünyanın ən kasıb yerlərində və müharibədən əziyyət çəkən ölkələrdə cəmləşməkdədir, sub-Sahra Afrikasında analıq ölümlərinin təxminən 70% baş verməkdədir.
Analıq ölümlərinin başlıca səbəbləri, məsələn, ciddi qanaxma, yüksək qan təzyiqi, hamiləliklə bağlı infeksiyalar, təhlükəli abortlardan yaranan komplikasiyalar və hamiləliklə ağırlaşan mövcud sağlamlıq problemləri, əsasən, yüksək keyfiyyətli və hörmətlə yanaşan səhiyyə xidmətlərinə çatım ilə qarşısını almaq və müalicə etmək mümkündür. Lakin tibbi məhsulların zəif təminatı, ixtisaslı səhiyyə işçilərinin olmaması və birincil sağlamlıq sistemlərinə ayrılan maliyyənin az olması analıq sağlamlığında irəliləyişə təhdid yaradır. Xüsusilə, kənarlaşdırılmış hamilə qadınlar, gəlir, təhsil və ya etnik mənsubiyyətlə bağlı əsas sağlamlıq problemləri ilə daha yüksək risklərə məruz qalır. Əsas doğum qulluq xidmətlərinə çatımın olmaması, qadınların yalnız üçdə birinin tövsiyə olunan səkkiz antenatal müayinələrin dörd və ya daha çoxunu alması və 270 milyon qadının müasir ailə planlaması metodlarına çatımının olmaması bu riskləri artırır. BMT-nin İqtisadi və Sosial İşlər Departamentinin Əhalı Bölməsinin direktoru John Wilmoth vurğuladı ki, “analıq ölüm nisbətini azaltmaq qlobal sağlamlıq məsələlərinin arasında ən ciddi olanlarından biri olaraq qalmaqdadır.”
COVID-19 pandemiyası analıq sağlamlığında irəliləyişi daha da geri ala bilərdi, baxmayaraq ki, hazırkı məlumat seriyası yalnız 2020-ci ilə qədər uzanır. Pandemiya, hamiləlik dövründə riskləri artırdı, bu da ölkələrin hamilə qadınların və hamilə olmağı planlaşdıranların COVID-19 vaksinlərinə və effektiv antenatal qulluq xidmətlərinə çatımını təmin etməyi zəruri edir. UNFPA-nın İcraçı Direktoru Dr. Natalia Kanem, hamiləlikdən yayınma ölümlərini sona çatdırmaq üçün ailə planlamasına təcili sərmayələr qoyulmasını və 900,000 doğum köməkçisinin qlobal çatışmazlığının aradan qaldırılmasını tələb etdi.
Bu hesabat, dünyanın analıq ölümlərini azaltmaq üçün qlobal hədəflərə çatmaq üçün irəliləyişini əhəmiyyətli dərəcədə sürətləndirmək məcburiyyətində olduğunu, əks halda 2030-cu ilə qədər 1 milyondan çox qadının həyatı ilə risklər qarşılaşacağını ortaya qoyur.
