Genişlənmiş kardiomiopatiya: simptomlar, səbəblər və müalicə

Genişlənmiş kardiomiopatiya haqqında ümumi məlumat

Genişlənmiş kardiomiopatiya ürək əzələsinin xəstəliyidir, adətən ürəyin əsas pompa kamerasında (sol mədəcik) başlayır. Mədəcik genişlənir və incəlir (genişlənir) və sağlam bir ürək qədər qan pompalaya bilmir. “Kardiomiopatiya” termini ürək əzələsinin anormal vəziyyətini ifadə edən ümumi bir termindir.

Genişlənmiş kardiomiopatiya simptomlara səbəb olmaya bilər, lakin bəzi insanlar üçün həyati təhlükə yarada bilər. Ürək çatışmazlığının (bədənin kifayət qədər qanla təmin edilməsi qabiliyyətinin olmaması) ümumi bir səbəbi olan genişlənmiş kardiomiopatiya, həmçinin düzensiz ürək döyüntülərinə (aritmiyalar), qan laxtalarına və ya ani ölümə səbəb ola bilər.

Bu xəstəlik bütün yaş qruplarında, o cümlədən körpələr və uşaqlarda baş verə bilər, lakin 20-50 yaşlı kişilərdə ən çox görülür.

Genişlənmiş kardiomiopatiyanın simptomları

Əgər sizdə genişlənmiş kardiomiopatiya varsa, xəstəliyinizə bağlı olaraq ürək çatışmazlığı və ya aritmiya simptomlarından biri və ya bir neçəsini yaşaya bilərsiniz. Genişlənmiş kardiomiopatiyanın simptomları aşağıdakılardır:

• Yorğunluq
• Fiziki fəaliyyət zamanı və ya uzandığınızda nəfəs darlığı (dispne)
• İdman etmə qabiliyyətinin azalması
• Ayaq, bilək və dabanlarda şişlik (ödem)
• Maye yığılmasına görə qarında şişlik (asit)
• Sinədə ağrı
• Ürəyiniz döyündüyü zaman eşidilən əlavə və ya qeyri-adi səslər

Həkimə nə zaman müraciət etməlisiniz?

Əgər nəfəs darlığı ya da genişlənmiş kardiomiopatiyanın digər simptomları yaşayırsınızsa, həkiminizlə mümkün qədər tez əlaqə saxlayın. Bir neçə dəqiqədən çox davam edən sinə ağrısı və ya nəfəs almaqda ciddi çətinlik hiss edirsinizsə, təcili yardım xidmətinə zəng edin.

Əgər ailə üzvünüzdə genişlənmiş kardiomiopatiya varsa, üzvlərinizi bu xəstəlik üçün müayinəyə göndərməyə həkiminizlə müzakirə edin. Genetik testlər vasitəsilə erkən diaqnoz, irsi genişlənmiş kardiomiopatiya formaları olan, lakin açıq-aşkar əlamətləri və simptomları olmayan insanlar üçün faydalı ola bilər.

Genişlənmiş kardiomiopatiyanın səbəbləri

Genişlənmiş kardiomiopatiyanın səbəbi adətən müəyyən edilə bilmir. Lakin, bir çox amil sol mədəciyin genişlənməsinə və zəifləməsinə səbəb ola bilər, bunlara daxildir:

• Diabet
• Obezlik
• Yüksək təzyiq
• Alkoqol istifadəsi
• Bəzi xərçəng dərmanları
• Kokain istifadəsi və sui-istifadəsi
• Bakteriya, virus, göbələk və parazitlərin səbəb olduğu infeksiyalar
• Qabaqdan toksinlərə, məsələn, qurğuşun, civə və kobaltla məruz qalma
• Aritmiyalar
• Gec mərhələdə hamiləliklə bağlı mürəkkəblər

Risk faktorları

Genişlənmiş kardiomiopatiya ən çox 20-50 yaş aralığındakı kişilər arasında görünür. Lakin, bu xəstəlik qadınlarda da baş verə bilər. Digər risk faktorları bunlardır:

• Ürək infarktından sonra ürək əzələsinə zərər
• Genişlənmiş kardiomiopatiya üçün ailə tarixi
• İmmunitet sistemi pozğunluqları səbəbiylə ürək əzələsinin iltihabı, məsələn, lupus
• Əzələ zəifliyi kimi nevromuskular pozğunluqlar

Genişlənmiş kardiomiopatiyanın mürəkkəbləri

Genişlənmiş kardiomiopatiyadan yaranan mürəkkəblər bu kimi problemləri əhatə edir:

• Ürək çatışmazlığı. Sol mədəciyin zəif qan axını ürək çatışmazlığına səbəb ola bilər. Ürəyiniz bədəninizin normal işləməsi üçün lazımi qanı təmin edə bilməyə bilər.
• Ürək qapağı regurjiatlaması. Sol mədəciyin böyüməsi, ürək qapaqlarının bağlanmasını çətinləşdirərək qan axınını geri yönəldir və ürəyin daha az effektiv işləməsinə səbəb olur.
• Maye yığılması (ödem). Maye ağciyərlərdə, qarında, ayaqlarda və dabanlarda yığılaraq şişlik yarada bilər.
• Normal olmayan ürək ritmləri (aritmiyalar). Ürəyin quruluşundakı dəyişikliklər və mədəciklərin üzərindəki təzyiqin dəyişməsi aritmiyaların inkişafına səbəb ola bilər.
• Ani ürək tutması. Genişlənmiş kardiomiopatiya ürəyinizin ani olaraq döyünməsini dayandırmasına səbəb ola bilər.
• Qan laxtaları (emboli). Sol mədəcikdə qan yığılması (staz) qan laxtalarının yaranmasına səbəb ola bilər; bu laxtalar qan dövranına keçərək, həyati orqanların qan təminatını kəsə bilər və insult, ürək tutması və ya digər orqanlara zərər verə bilər. Aritmiyalar da qan laxtalarına səbəb ola bilər.

Genişlənmiş kardiomiopatiyanın diaqnozu

Həkiminiz şəxsi və ailə tibbi tarixlərinizi nəzərdən keçirəcək. Sonra həkiminiz ürəyinizi və ağciyərlərinizi dinləmək üçün stetoskopla fiziki müayinə keçirəcək və müxtəlif müayinələr tələb edə bilər. Həkiminiz testlər üçün sizi ürək uzmanına (kardioloqa) yönləndirə bilər.

Həkiminizin tələb edə biləcəyi testlər bunlardır:

• Qan testləri. Bu testlər, ürəyiniz haqqında həkiminizə məlumat verir. Qan testləri həmçinin infeksiya, metabolik pozğunluq və ya qanınızdakı toksinlər haqqında məlumat verə bilər. Bu problemlər genişlənmiş kardiomiopatiyaya səbəb ola bilər.
• Şüa rentgeni. Həkiminiz ürəyinizi və ağciyərlərinizi onların quruluşundakı və ölçüsündəki dəyişiklikləri yoxlamaq üçün şüa rentgeni tələb edə bilər, eyni zamanda ağciyərlərin içindəki və ya ətrafındakı mayeni yoxlayacaq.
• Elektrokardioqrafiya (EKQ). Elektrokardioqrafiya – ya da EKQ və ya EKG – ürəyinizdə elektrik siqnallarını yazır. Həkiminiz ürəyinizin ziddiyyətli döyüntü ritmi və ya sol mədəciylə bağlı problemlər üçün naxışlar axtarır. Həkiminiz sizə 1 və ya 2 gün ərzində ürək ritminizi qeydə alan portativ EKQ cihazı (Holter monitor) taxmağı xahiş edə bilər.
• Ekokardioqrafiya. Genişlənmiş kardiomiopatiyanı diaqnoz etmək üçün istifadə edilən əsas alət, ürəyin görüntülərini istehsal etmək üçün səs dalğalarından istifadə edir, həkiminizə sol mədəciyin böyüyüb böyümədiyini görməyə imkan tanıyır. Bu test, ürək hər döyüntüdə nə qədər qan atdığını və qan axınının doğru istiqamətdə olub-olmadığını da aşkara çıxara bilər.

• Məşq stres testi. Həkiminiz sizdən məşq testi etməyinizi xahiş edə bilər, hansı ki, bu ya bir qaçış bandında, ya da stasionar velosiped sürməyi əhatə edir. Test zamanı sizə bağlı elektrodlar həkiminizə ürək sürətini və oksigen istifadəsini ölçməyə kömək edir.

  Bu cür testlər genişlənmiş kardiomiopatiya səbəbiylə yaranan problemlərin dərinliyini göstərə bilər. Əgər məşq edə bilmirsinizsə, ürəyinizdə stress yaratmaq üçün sizə dərman verə bilər.

• KT və ya MRT müayinələri. Bəzi hallarda, həkiminiz ürəyin pompa kameralarnın ölçüsünü və funksiyasını yoxlamaq üçün bu testlərdən birini tələb edə bilər.

• Ürək kateterizasiya. Bu invaziv prosedurda, uzun və dar bir boru qol, cinsiyyət bölgəsi, ya da boyun vasitəsilə ürəyə daxil edilir. Bu test həkiminizə koronar arteriyaları rentgen ilə görməyə, ürəkdəki təzyiqi ölçməyə və genişlənmiş kardiomiopatiyaya işarə edən əzələ toxumasının nümunəsini götürməyə imkan tanıyır.

  Bu prosedur, həkiminizin koronar arteriyaları araşdırmasına kömək etmək üçün koronar arteriyalara bir boyanın vurulmasını əhatə edə bilər (koronar angiografi).

• Genetik skrininq və ya məsləhət. Əgər həkiminiz genişlənmiş kardiomiopatiyanın səbəbini tapa bilməzsə, digər ailə üzvlərinin müayinəsini təklif edə bilər.

Genişlənmiş kardiomiopatiyanın müalicəsi

Əgər sizdə genişlənmiş kardiomiopatiya varsa, həkiminiz bilinen səbəbi müalicə etməyi tövsiyə edə bilər. Müalicə qan axınının yaxşılaşdırılması və ürəyinizə əlavə zərərin qarşısının alınması məqsədini daşıya bilər.

Genişlənmiş kardiomiopatiyanı müalicə etmək üçün istifadə olunan dərmanlar

Həkimlər genişlənmiş kardiomiopatiyanı adətən birləşmiş dərmanlarla müalicə edir. Simptomlarınıza əsasən, siz bu dərmanlardan iki və ya daha çoxuna ehtiyac duyabilirsiniz.

Ürək çatışmazlığı və genişlənmiş kardiomiopatiyanın müalicəsində faydalı olduğu sübut edilmiş dərmanlar bunlardır:

• Angiotenzin-konvertasiya fermenti (ACE) inhibitorları. ACE inhibitorları, qan damarlarını genişləndirən (vasodilator) dərman növüdür, bu da qan təzyiqini azaldır, qan axınını yaxşılaşdırır və ürəyin iş yükünü azaldır. ACE inhibitorları ürək funksiyasını artıra bilər.

  Yan təsirləri aşağı təzyiq, az ağ qan hüceyrə sayı və böyrək və ya qaraciyər problemlərini əhatə edir.

• Angiotenzin II reseptor blokatorları. Bu dərmanlar ACE inhibitorlarının bir çox faydalı təsirlərinə malikdir və ACE inhibitorlarını dözə bilməyən insanlar üçün alternativ ola bilər. Yan təsirləri ishal, əzələ spazmları və baş gicəllənməsini əhatə edir.

• Beta blokatorları. Beta blokatorları ürək döyüntüsünü yavaşlatır, qan təzyiqini azaldır və stres hormonlarının (bədəniniz tərəfindən istehsal olunan) bəzi zərərli təsirlərinin qarşısını alır. Təzyiqi artıran hormonlar ürək çatışmazlığını pisləşdirə bilər.

  Beta blokatorları ürək çatışmazlığının əlamətlərini azaldır və ürək funksiyasını yaxşılaşdırır. Yan təsirləri baş gicəllənməsi və aşağı qan təzyiqini əhatə edir.

• Diyuretiklər. Diyuretiklər bədənin fazladan maye və duzunu çıxarır. Bu dərmanlar ağciyərlərdəki maye miqdarını da azaldır ki, daha asan nəfəs ala biləsiniz.
• Digoksin. Bu dərman, həmçinin digitalis adı ilə tanınır, ürək əzələsinin daralmasını gücləndirir. Bu dərman həmçinin ürək ritmini yavaşlatma qabiliyyətinə malikdir. Digoksin ürək çatışmazlığının əlamətlərini azalda bilər və aktiv olma qabiliyyətinizi artıra bilər.
• Qan laxtalarını azaldan dərmanlar. Həkiminiz qan laxtalarının yaranmasının qarşısını almaq üçün sizə aspirin və ya varfarin kimi dərmanlar yaza bilər. Yan təsirləri həddindən artıq qansızma və ya qanaxma ola bilər.

Implantasiya olunan cihazlar

Genişlənmiş kardiomiopatiyayı müalicə etmək üçün istifadə olunan implantasiya olunan cihazlar bunlardır:

• İki mədəciyi koordina edən elektrik impulsları ilə işləyən iki mədəcikli pacemaker-lar.
• Implantable kardiovardefibrilatorları (ICD-lər), ürək ritmini izləyir və fibri qazlarına yer verən elektrik şoklarını tətbiq edir. Bu cihazlar həmçinin pacemaker funksiyasını da yerinə yetirə bilir.
• Sol mədəciyə yardım edən cihazlar (LVAD-lar), mədəciklərin fəaliyyətini artırmaq üçün qarına və ya döşə implantasiya olunan mexaniki cihazlardır. Bu cihazlar, az invaziv yanaşmaların uğursuz olduğu hallarda tələb olunur.

Ürək transplantasiyası

Müalicə və digər üsullar artıq effektiv deyilsə, ürək transplantasiyası təklif oluna bilər.

Həyat tərzi və evdə qulluq

Əgər sizdə genişlənmiş kardiomiopatiya varsa, bu özünə qulluq strategiyaları, simptomlarınızı idarə etməyə kömək edə bilər:

• Fiziki məşq. Həkiminizdən hansının sizin üçün təhlükəsiz və faydalı olduğunu soruşun. Ümumiyyətlə, rəqabətli idman növləri tövsiyə edilmir, çünki bunlar ürəyinizin dayanma riskini artırır və ani ölümlə nəticələnə bilər.
• Siqareti tərgidin. Siqareti tərgitməyinizə kömək etmək üçün həkiminizdən məsləhət ala bilərsiniz.
• Qanunsuz narkotiklərdən istifadə etməyin və ya alkoqolu həddindən artıq içməyin. Kokain və ya digər qanunsuz dərmanlardan istifadə ürəyinizi gərginləşdirə bilər. Alkoqolu içmədən əvvəl həkiminizdən məsləhət alın.
• Sağlam bədən çəkinizi qoruyun. Artıq çəki ürəyinizi daha çox çalışdırır. Əgər artıq çəkiniz varsa, çəki atmağa çalışın.
• Ürəyə dost bir diyetə riayət edin. Tam taxıllar, tərəvəz və meyvələrlə zəngin olan bir dieta, duzu, əlavə şəkəri, kolesterolü, doymuş və trans yağları məhdudlaşdırmaq ürəyiniz üçün faydalıdır. Diyet planınızı tərtib etməkdə yardıma ehtiyacınız varsa, həkiminizdən dietoloq tapmağı xahiş edin.