Ürəkbulanma və qusma, xüsusilə hamiləliyin ilk trimestrində hamilə qadınların tez-tez yaşadığı simptomlardır. Bu vəziyyət “səhər bulantısı” olaraq adlandırılır və narahat edəcək dərəcədədir, eyni zamanda həyat keyfiyyətinə təsir edir. Çox halda bu hallar tibbi müdaxilə olmadan düzəlir, lakin bəzi qadınlar simptomlarını idarə etmək üçün dərmanlara ehtiyac duyurlar. Bu məqalə, hamiləlikdə ürəkbulanmanı müalicə etmək üçün adətən istifadə olunan dərmanları, onların istifadəsini, göstərişlərini, əks-göstərişlərini, dozalarını və yan təsirlərini nəzərdən keçirəcəkdir.
Hamilə qadınlar üçün ürəkbulanmanı müalicə etmək üçün istifadə olunan dərmanlar
1. Doksilamin Sukkinat və Piridoksin Hidroxlorid (Diclegis, Bonjesta)
İstifadə: Doksilamin sukkinat və piridoksin hidroxlorid, hamiləlikdə ürəkbulanma və qusmayı müalicə etmək üçün birgə istifadə olunur.
Doksilamin sukkinat və piridoksin hidroxlorid (Diclegis, Bonjesta) hamiləlik dövründə istifadə üçün təhlükəsiz hesab edilir. ABŞ Qida və Dərman Administrasiyası (FDA) bu dərmanları Pregnancy Category A olaraq təsnif etmişdir, bu da deməkdir ki, kifayət qədər və yaxşı idarə olunan tədqiqatlar fetal zərərin artmasına səbəb olmadığını sübut etməmişdir.
Doksilamin, qusma refleksində iştirak edən bir nörotransmitter olan histaminin fəaliyyətini bloklayan bir antihistamindir. Piridoksin, B6 vitaminsinin bir formasıdır və onun antiemetik xüsusiyyətlərə malik olduğu düşünülür, lakin dəqiq fəaliyyət mexanizmi hələ də aydın deyil.
Göstərişlər: Bu dərmanların birləşməsi, konservativ müalicəyə, məsələn, qida dəyişiklikləri və kifayət qədər maye qəbuluna cavab verməmiş hamilə qadınlar üçün göstərilir.
Əks-göstərişlər: Doksilamin, piridoksin və ya formulun hər hansı bir komponentinə qarşı bilavasitə həssaslığı olan qadınlar bu dərmanı istifadə etməməlidir.
Dərman dozası: Tövsiyə olunan başlanğıc doza iki tablet Diclegis (10 mg doksilamin sukkinat və 10 mg piridoksin hidroxlorid) yatmazdan əvvəl alınır. Əgər simptomlar davam edirsə, maksimum gündə dörd tabletə qədər doza artırıla bilər.
Yan təsirlər: Ən yayğın yan təsirlər yuxululuq, başgicəllənmə və ağızda quruluqdur. Bu təsirlər adətən yüngüldür və davamlı istifadədən sonra yaxşılaşır.
2. Metoklopramid (Reglan)
İstifadə: Metoklopramid, ürəkbulanma və qusmayı, eləcə də mədənin yavaş boşalması ilə xarakterizə olunan bir vəziyyət olan gastroparezi müalicə etmək üçün istifadə olunur.
Metoklopramid FDA tərəfindən Pregnancy Category B olaraq təsnif edilir, bu o deməkdir ki, heyvan tədqiqatları fetus üçün hər hansı bir zərər göstərməmiş, lakin hamilə qadınlarda yaxşı idarə olunan tədqiqatlar yoxdur. Bu dərman, müsbət təsirləri risklərindən üstün olduğu müddətcə hamiləlik dövründə istifadə üçün ümumiyyətlə təhlükəsiz hesab olunur.
Metoklopramid asetilkolinin ifrazını artıraraq, mədə-bağırsaq hərəkətlərini stimullaşdırır və mədənin boşalmasını sürətləndirir. Eyni zamanda, qusma refleksində iştirak edən digər bir nörotransmitter olan dopaminin fəaliyyətini də bloklayır.
Göstərişlər: Metoklopramid, digər müalicələrə, o cümlədən doksilamin sukkinat və piridoksin hidroxloridinə cavab verməmiş hamilə qadınlar üçün göstərilir.
Əks-göstərişlər: Metoklopramid, mədə-bağırsaq obstruksiyası, tutma pozuntuları və tardif diskineziya (iqtisadi hərəkətlər) tarixçəsi olan qadınlar üçün əks-göstərişdir.
Dərman dozası: Adi doza gündə üç-dörd dəfə, yeməklərdən 30 dəqiqə əvvəl və yatmazdan əvvəl 5-10 mg ağızdan alınır.
Yan təsirlər: Yayğın yan təsirlər yuxululuq, başgicəllənmə və ekstrapiramidal simptomlardır (irtəhlər və ya əzələ sərtliyi kimi involuntary hərəkətlər).
3. Ondansetron (Zofran)
İstifadə: Ondansetron, kimyaterapiya, radiasiya müalicəsi və cərrahiyyə tərəfindən səbəb olunan ürəkbulanma və qusmayı qarşısını almaq və müalicə etmək üçün istifadə olunur.
Ondansetron FDA tərəfindən Pregnancy Category B olaraq təsnif edilir. Bəzi tədqiqatlar, xüsusən də ilk trimestrdə istifadə edildikdə doğuş qüsurlarının, xüsusilə ürəkdə qüsurların çox az artma riskini göstərsə də, digər tədqiqatlar belə bir assosiasiya tapmamışdır. Hamiləlikdə ondansetronun istifadəsi diqqətlə düşünülməlidir, faydalarını mümkün risklərlə müqayisə edərək.
Ondansetron, qusma refleksində iştirak edən serotonin adlı bir nörotransmitterin fəaliyyətini bloklayan seçici serotonin (5-HT3) reseptor antagonistidir.
Göstərişlər: Hamiləlikdə istifadəsi spesifik olaraq təsdiq edilməsə də, ondansetron, digər müalicələrə cavab verməmiş ciddi ürəkbulanma və qusma yaşayan hamilə qadınlar üçün müalicə olunmağı tövsiyə edilə bilər.
Əks-göstərişlər: Ondansetron, hazırda dərmana və onun komponentlərinə qarşı bilavasitə həssaslığı olan qadınlarda və uzun QT sindromu (ürək ritmi pozuntusu) tarixi olanlar üçün istifadə edilməməlidir.
Dərman dozası: Hamiləlikdə ürəkbulanma və qusma müalicəsi üçün tipik doza 4-8 mg ağızdan gündə iki ilə üç dəfə, lazım olduqda alınır.
Yan təsirlər: Yaygın yan təsirlər arasında baş ağrısı, başgicəllənmə və kabızlıq var. Nadir, amma ciddi yan təsirlər arasında QT uzanması (anormal ürək ritmi) və serotonin sindromu (agressivlik, halüsinasiyalar və sürətli ürək döygüsü ilə xarakterizə olunan potensial həyati təhlükəli vəziyyət) var.
4. Proklorperazin (Compazine)
İstifadə: Proklorperazin, ciddi ürəkbulanma və qusmanı, həmçinin şizofreniya kimi psixi pozuntuları müalicə etmək üçün istifadə olunur.
Proklorperazin FDA tərəfindən Pregnancy Category C olaraq təsnif edilir, bu, heyvan tədqiqatları fetus üçün zərərli təsirlər göstərdiyini, lakin hamilə qadınlarda yaxşı idarə olunan tədqiqatların olmadığını ifadə edir. Bu dərman yalnız potensial faydaları fetal üçün potensial riskləri zəminində müalicə edilməlidir.
Proklorperazin, beyində dopamin reseptorlarını bloklayaraq qusma refleksini inhibə edən fenotiazin törəməsidir.
Göstərişlər: Proklorperazin, digər müalicələrə cavab verməmiş ciddi ürəkbulanma və qusma yaşayan hamilə qadınlar üçün göstərilir.
Əks-göstərişlər: Proklorperazin, dərmana və ya digər fenotiazinlərə qarşı bilavasitə həssaslığı olan qadınlarda, həmçinin tutma, sümük iliyi depresiyası və qaraciyər xəstəliyi tarixçəsi olanlar üçün əks-göstərişdir.
Dərman dozası: Hamiləlikdə ürəkbulanma və qusma müalicəsi üçün adətən 5-10 mg ağızdan gündə üç ilə dörd dəfə, lazımi qədər alınır.
Yan təsirlər: Yaygın yan təsirlər arasında yuxululuq, başgicəllənmə və ekstrapiramidal simptomlar var. Daha az yaygın, lakin ciddi yan təsirlər arasında agranülositoz (ağ qan hüceyrələrinin kəskin azalması), tardif diskineziya və nevroleptik malign sindrom (yüksək hərarət, əzələ zəifliyi və dəyişmiş zehni vəziyyətlə xarakterizə olunan həyati təhlükəli nevroloji pozuntu) var.
Ürəkbulanma və qusma ilə əlaqəli hamilə qadınlar, xüsusilə konservativ metodların uğursuz olduğu hallarda simptomlarını yüngülləşdirmək üçün dərmanlara ehtiyac duya bilərlər. Doksilamin sukkinat və piridoksin hidroxlorid, metoklopramid, ondansetron və proklorperazin bu məqsəd üçün ən çox istifadə olunan dərmanlardır. Hər bir dərmanın özünəməxsus fəaliyyət mexanizmi, göstərişləri, əks-göstərişləri, dozası və yan təsirləri vardır. Sağlamlıq mütəxəssisləri, hamilə qadınlara dərmanları təyin etməzdən əvvəl hər bir dərmanın fayda və risklərini nəzərdən keçirməlidirlər, simptomların şiddətini, qadının tibbi tarixini və potensial dərman qarşılıqlı təsirlərini nəzərə alaraq.
İstinad sənədləri:
- Amerikan Obstetrik və Qinikologiya Assosiasiyasının Təlimatları.
- Dünya Səhiyyə Təşkilatının (DST) Təlimatları.
- UpToDate bazası.
- PubMed bazası.
