Əsrlər boyu, lotus toxumları Asiyada ənənəvi tibbdə və mətbəxdə istifadə edilmişdir. Bu toxumlar yüngül dadı və sağlamlığa müsbət təsirləri ilə tanınır. Bununla belə, hər hansı bir qida kimi, lotus toxumlarının da sağlamlığımıza həm müsbət, həm də mənfi təsirləri vardır. Lotus toxumlarının qida dəyərini öyrənək və kimlərin bu toxumları yeməli, kimlərin isə yeməməli olduğunu bilək.
Lotus toxumları, həmçinin makhana vəya nelumbo nucifera olaraq bilinən, lotus bitkisinin toxumlarıdır. Bu bitki, tibbdə və kulinariya sahəsində müsbət təsirinə görə yüksək qiymətləndirilən davamlı su bitkisidir. Bu toxumlar, əsasən Hindistan, Çin, Vietnam və Tayland daxil olmaqla, Asiyada yetişdirilən lotus çiçəyi podlarından toplanılır. Lotus toxumları, qidalandırıcı dəyəri və yüngül dadı səbəbindən ənənəvi tibbdə və kulinariya praktikalarında geniş istifadə olunur.
Lotus toxumları iki əsas formada mövcuddur:
- Quru toxumlar: Bu toxumlar adətən ağ və ya sarıya çalan rəngdə olur və istehlak etməzdən əvvəl qatı xarici qabığını çıxarmaq tələb olunur.
- Pops edilmiş toxumlar: Bu toxumlar qovrulmuş vəya qızardılmışdır, şişirilmiş və xırtıldayan qəlyanaltı yaradılır.
Lotus toxumlarının qida tərkibi
Lotus toxumları qidalandırıcıdır və yağ səviyyəsi aşağı olduğu üçün balanslı pəhrizə sağlam bir əlavədir. 100 qram quru lotus toxumu, aşağıdakılarla təmin edir:
- Kalori: 350–370 kcal
- Protein: 13–15 qram
- Karbohidratlar: 65–70 qram
- Yağlar: 0.5–2 qram
- Lif: 7–10 qram
Lotus toxumları həmçinin aşağıdakılarla zəngindir:
- Minerallar: Kalium, maqnezium, fosfor, kalsium və dəmir.
- Vitaminlər: B1 vitamini (tiamin) və B6.
- Antioksidantlar: Kaempferol, iltihabı azaldan və yaşlanmanı ləngidən təbii flavonoid.
- Amino turşular: Xüsusilə əzələlərin bərpası və enerji istehsalı üçün vacibdir.
Lotus toxumlarının insan sağlamlığına faydaları
1. Antioksidantlarla zəngin
Lotus toxumları kaempferol və qallik turşusu kimi antioksidantlarla doludur, bu da bədəndə oksidativ stresslə mübarizə aparır. Bu təsir hüceyrə zədələnməsini azaldır və xroniki xəstəliklərin, o cümlədən xərçəng, ürək-damar problemləri və neyrodegenerativ xəstəliklərin riskini aşağı salır.
2. Ürək sağlamlığını dəstəkləyir
Lotus toxumları maqnezium və kalium baxımından zəngindir, bu minerallar sağlam qan təzyiqi səviyyəsini saxlamaqda vacibdir. Lotus toxumlarının aşağı natrium tərkibi onları ürəyə dost edir. Üstəlik, bu toxumlarda olan antioksidantlar iltihabı azaldır və ümumi ürək-damar funksiyasını yaxşılaşdırır.
3. Daha yaxşı həzmi dəstəkləyir
Lotus toxumlarındakı lif tklifi, bağırsaq hərəkətlərini artırır, qəbizlikdən qoruyur və sağlam bağırsaq mikrobiyomunu dəstəkləyir.
4. Qan şəkərini tənzimləməyə kömək edir
Lotus toxumlarının aşağı qlikemik indeksi vardır, bu da onların qlükozanı qan dövranına yavaş-yavaş buraxdığı anlamına gəlir. Bu xüsusiyyət şəkər xəstələri üçün və ya bu xəstəliyə tutulma riski olanlar üçün faydalıdır.
5. Çəki idarəetməsini dəstəkləyir
Kaloriləri aşağı və protein və lif səviyyəsi yüksək olduğu üçün, lotus toxumları iştahı azaldır və doymuşluq hissini artırır, bu da çəki itirən dietyeləri üçün faydalı bir qəlyanaltı edir.
6. Dəri sağlamlığını yaxşılaşdırır
Lotus toxumlarındakı kaempferol və digər antioksidantlar dəriyi yaşlanmadan və sərbəst radikalların zərərindən qoruya bilər. Lotus toxumları tez-tez dəriyə nəmləndirici və yeniləyici xüsusiyyətinə görə dəriyə qulluq məhsullarında istifadə olunur.
7. Böyrəkləri gücləndirir və detoksifikasiya prosesini artırır
Ənənəvi Çin tibbində lotus toxumları böyrək sağlamlığı üçün faydalı hesab edilir. Bu toxumların bədəni detoksifikasiya etməyə və böyrək funksiyasını yaxşılaşdırmağa kömək etdiyi inanılır.
8. Beyin sağlamlığını artırır
Lotus toxumları tiamin və digər B vitaminləri ilə doludur, bu da kognitiv funksiyada və neyrotransmitterlərin tənzimlənməsində əhəmiyyətli rol oynayır, Alzheimer xəstəliyi kimi xəstəliklərin riskini azaltmağa kömək edə bilər.
Lotus toxumlarını istehlak etmənin potensial zərərləri
Yuxarıdakı faydalarına əlavə olaraq, lotus toxumlarındakı qidalar bəzən bəzi insanlara zərər verə bilər.
1. Allergiya riski
Bəzi insanlar lotus toxumlarını istehlak etdikdən sonra qaşınma, şişlik vəya nəfəs darlığı kimi allergik reaksiyalar yaşaya bilərlər. Bu hallar nadirdir, lakin qeyd etmək dəyərlidir.
2. Potensial həzm problemləri
Lotus toxumlarının həddindən artıq istehlakı, onların lif tərkibi səbəbindən bağırsaq narahatlığına səbəb ola bilər, o cümlədən qarında şişkinlik.
3. Yetişmiş lotus toxumlarının cavan cotyledonları zəhərlənmə riski daşıyır
Ürək-damar xəstəliyi olan insanlar yetişmiş lotus toxumlarının cavan cotyledonlarını çıxarmalıdır, çünki bunlar zəhərli alkaloidlər ehtiva edir. Bununla yanaşı, normal insanlar lotus toxumlarının içindəki təzə cotyledonları yeməməlidir, çünki bu da zəhərlənməyə səbəb ola bilər. İstifadə etməzdən əvvəl cotyledonları aşağı istilikdə qızardın ki, sarıya çalsın.
4. Çox sayda lotus toxumu istehlakı qan şəkərini azaldır
İnsulin istifadə edən diabet xəstələri lotus toxumlarını yemədən əvvəl həkimlə məsləhətləşməlidirlər. Çoxsaylı lotus toxumlarının istehlakı qan şəkərini azaldır və hipoglisemiyaya səbəb ola bilər. Həmçinin, lotus toxumları insulin kimi diabet dərmanları ilə də qarşılıqlı təsir göstərə bilər.
5. Dərmanlarla qarşılıqlı təsir
Lotus toxumlarında olan alkaloidlər, qan təzyiqi və ya diabet dərmanları ilə qarşılıqlı təsir göstərə bilər, bunun nəticəsində onların təsirini artırır. Bu cür dərmanları istifadə edən insanlar lotus toxumlarını pəhrizlərinə əlavə etməzdən əvvəl sağlamlıq peşəkarı ilə məsləhətləşməlidirlər.
Kim lotus toxumlarını yeməli?
– Diabet xəstələri: Aşağı qlikemik indeks və yüksək lif tərkibi olan lotus toxumları qan şəkərini tənzimləməyə kömək edir (orta miqdarda istehlak etməlidirlər).
– Yüksək qan təzyiqi olan insanlar: Lotus toxumlarında olan kalium və maqnezium hipertensiyanı idarə etməyə kömək edir.
– Çəki izləyənlər: Lotus toxumlarının yüksək protein və lif tərkibi doymuşluğu artırır və aclıq hissini azaldır.
– Həzm problemi olan şəxslər: Orta miqdarda lotus toxumu istehlakı qəbizliyi azaldır və bağırsaq sağlamlığını dəstəkləyir.
– Yaşlı insanlar: Lotus toxumları beyin sağlamlığını dəstəkləyir və oksidativ streslə mübarizə aparır, yaşa bağlı xəstəliklərin riskini azaldır.
Kim lotus toxumlarını yeməməli?
– Allergiyası olan insanlar: Toxum və ya qoz fındıqlarına allergiyası olanlar lotus toxumlarından qaçınmalıdırlar.
– Müəyyən dərmanların istifadəsində olanlar: Qan durulaşdırıcı, diüretik və ya diabet dərmanı istifadə edən insanlar lotus toxumlarını istehlak etməzdən əvvəl həkimlə məsləhətləşməlidirlər.
– Aşağı kalium səviyyəsi (hipokalemiya) olan şəxslər: Həddindən artıq istehlak onların vəziyyətini pisləşdirə bilər.
Lotus toxumları çox yönlü və qidalandırıcı bir qidadır, bir çox sağlamlıq faydası, o cümlədən ürək sağlamlığını dəstəkləmək, həzm, çəki idarəetməsi və daha çoxunu əhatə edir. Lakin, lotus toxumları mümkün yan təsirlərdən qaçınmaq üçün orta miqdarda istehlak edilməlidir. Hər hansı bir qidadan olduğu kimi, fərdi sağlamlıq vəziyyətlərini və dietar tələbləri nəzərə almaq vacibdir.
