Ət, dadlı dadı səbəbindən ən populyar qidadır. Üstəlik, ət bədənimizin ehtiyacı olan müxtəlif qidaların təminatçısıdır. Ətdəki qida maddələri bunlardır:
- Protein: protein immunitet sistemimizi qoruyur ki, sağlam və fit qala bilək. Həmçinin, protein bədən toxumalarının formalaşmasına kömək edir və uşaqların həm fiziki, həm də zehni inkişafına təsir göstərir.
- Selenium: selenium immunitet sistemimizi qorumaq üçün antioksidant kimi fəaliyyət göstərir.
- Ferro: ferro immunitet sistemimizi qoruyur, anemiyanın qarşısını alır və uşaqların inkişafında vacib rol oynayır.
- Vitamin B kompleks: vitamin B kompleksinin beyin fəaliyyətini artırır.
- Vitamin D: vitamin D sümük və dişlərin sağlam qalmasını təmin edir.
- Sink: sink immunitet sistemimizi gücləndirir və bədənimizin metabolizmasının yaxşı işləməsinə kömək edir.
- Omega 3: omega 3 ürəyimizin, qaraciyərimizin və sinir sistemimizin yaxşı işləməsinə dəstək olur.
Ət, tərkibindəki qida maddələrinə əsaslanaraq, şübhəsiz ki, bədənimiz üçün ən qidalandırıcı ərzaqdır. Təəssüf ki, çox ət yemək bədənimizə təhlükəli təsirlər yarada bilər.
Bazar üzrə satışda olan əksər ətlər ticarət məqsədli olaraq fermalarda yetişdirilir. Avropa Klinik Qidalanma Jurnalında yayımlanan nəticələrə əsasən, fermadakı inəklərin ətində omega 3 yağ turşularının səviyyəsi aşağıdır, amma omega 6 yağ turşuları ilə zəngindir, çünki onların qidalarının 90%-i toxumlarıdır. Həmçinin, fermadakı inəklərə çəki artımı üçün estradiol, progesteron, testosteron, sintetik hormon, zeranol və trenbolon asetat, melengesterol asetat kimi müəyyən hormonlar verilir. Bu maddələr xərçəng riskini artırmaq potensialına malikdir.
Qırmızı ət inəklər, donuzlar, qoyunlar və keçilərdən əldə edilən ət növüdür. Emal edilmiş ətlər, dad üçün ya da saxlanma məqsədilə duzlanmış, müalicə edilmiş, fermentləşdirilmiş ya da tüstülənmiş ətlərdir.
Emal edilmiş ət nümunələrinə aşağıdakılar daxildir:
- Bacon.
- Hot doglar.
- Ət jerki.
- Pepperoni.
- Salami.
- Sosiska.
- Bəzi deli ətləri.
Qırmızı ət yeməyin sağlamlığımıza 5 təhlükəli təsiri
1. İltihab yaratma
Məlumata görə, həm emal edilmiş ətlər, həm də qırmızı ətlər doymuş yağlarla zəngindir və bu iltihaba səbəb olur. Qırmızı ət içindəki araşidon turşusu (omega 6 yağ turşusu) bədənimizdə qaldığı üçün ağrı və iltihaba səbəb olur ki, bunlara:
- tonsil iltihabı
- eklem ağrısı
- ulkuslar
2. Xərçəng riski
Bilmirdinizmi ki, həftədə 700 qramdan (xalis çəki) çox qırmızı ət yemək bağırsaq xərçəngi riskini artırır? Ya da bilirsinizmi ki, gündə 50 qram emal edilmiş ət yeyənlərin bağırsaq xərçəngi riskinin 1.18 dəfə artdığını?
Dünya Sağlamlıq Təşkilatı emal edilmiş ətləri Qrup 1 karsinojenlər kimi təsnifləşdirib, bu da emal edilmiş ətlərin xərçəngə səbəb olduğuna dair güclü sübutların olduğu deməkdir. Emal edilmiş ətlərin istehlakı bağırsaq və mədə xərçəngi riskini artırır. Qırmızı ət Qrup 2A karsinojenu kimi təsnif olunmuşdur ki, bu da onun xərçəngə səbəb olma ehtimalının yüksək olduğunu göstərir.
Bilmirdinizmi ki, əgər xərçəngdən əziyyət çəkmisinizsə, sağlam bir pəhriz xərçəngin geri dönməsinin qarşısını almasına kömək edə bilər?
Məsələn, qırmızı ət içindəki hemoqlobin adlı kimyəvi maddə bağırsaqda parçalana bildikdə N-nitroso kimyəvi maddələr yaranır; və bu kimyəvi maddələr bağırsaq səthini örtən hüceyrələrə zərər verir, bu isə bağırsaq xərçənginə səbəb ola bilər. Eyni kimyəvi maddələr emal edilmiş ət sindirilərkən də yaranır. Həmçinin, emal edilmiş ətləri qorumaq üçün istifadə olunan nitrit və nitrat qoruyucuları da bu N-nitroso kimyəvi maddələri istehsal edir və bağırsaq xərçənginə səbəb ola bilər.
3. Tip 2 diabet riski
Harvard Universiteti tərəfindən keçirilən bir araşdırma göstərdi ki, emalsız ət yemək tip 2 diabet riskini artırır.
Gündə 110 qramdan çox emalsız qırmızı ət yeyən insanlar arasında diabet riski 20% daha yüksək olur. Lakin araşdırma, hamburgerləri emalsız qidalar arasında daxil etdiyi üçün tənqid olunmuşdur. Emal edilmiş ət yeyənlər arasında tip 2 diabet riski 50% daha da artır.
4. Ürək sağlamlığına təsir
Demək olar ki, 20,000 fərdin daxil olduğu bir müşahidə araşdırması, qırmızı ət və emal edilmiş ət istehlakının daha pis ürək funksiyası ilə əlaqəli olduğunu ortaya çıxardı. Araşdırma ESC Preventive Cardiology 2021-də təqdim edildi, bu isə Avropa Kardiologiya Cəmiyyətinin (ESC) online elmi konfransı idi.
Araşdırmaqçılar bildiriblər ki, qırmızı ət və emal edilmiş ət istehlakının artması ürək sağlamlığının daha pisləşməsi ilə əlaqədardır. Xüsusilə də, daha çox ət istehlak edən insanların ventriklləri daha kiçik, ürək funksiyaları daha zəif, arteriyaları isə daha sərt olur. Bütün bu problemlər ürək-damar sağlamlığının daha pis olduğu göstəricilərdir.
Müqayisə üçün, araşdırmaçılar həmçinin ürək görüntüləmə ölçüləri ilə yağlı balıq istehlakının arasındakı əlaqəni də test etdilər ki, bu da əvvəlki araşdırmalarda daha yaxşı ürək sağlamlığı ilə bağlı olub. Onlar aşkar etdilər ki, yağlı balıq istehlakının artması ürək funksiyasını yaxşılaşdırır və arteriyaların daha elastik olmasına kömək edir.
5. Bədəndə pis qoxu
Qırmızı ət yemək bədəndə pis qoxunun yaranmasına səbəb olur. Qırmızı ət içərisindəki amin turşuları həzm zamanı bağırsaqlarda qalır. Bağırsaq fermentləri bu qalıqları parçalayır, daha sonra isə bu qalıqlar dəri üzərindəki bakteriyalarla birlikdə qarışaraq, bədən qoxusunu artırır. Bu, qaçınılmaz bir təsirdir. Çünki ət, digər qidalardan daha çətin həzm olunur, buna görə bədəniniz prosesi həyata keçirmək üçün daha çox çalışmalıdır. Nəticədə, tərləmə dərləri daha çox tərləmə ifraz etməyə reaksiya verə bilər.
Hər bir fərdin orqanizminin kimyasına əsasən, ət yedikdən sonra yaranan tərləmə qoxusu bir neçə saatdan bir neçə günə qədər davam edə bilər.
