Skolioz: simptomlar, diaqnostika və müalicə

Ümumi məlumat

Skolyoz, sütunun yan tərəfə əyilməsi halıdır və bu, adətən pubertdən əvvəlki böyümə dönəmində meydana gəlir. Skolyoz, beyindəki iflic və ya əzələ distrofiyası kimi vəziyyətlər səbəbindən baş verə bilər, lakin ən çox skolyoz halları üçün səbəb məlum deyil. Yeniyetmələrin təxminən 3%-də skolyoz var.

Skolyozun əksər halları yüngüldür, lakin bəzi sütun deformitetləri uşaqlar böyüdükcə daha şiddətli olur. Şiddətli skolyoz, əlil etməyə səbəb ola bilər. Xüsusilə şiddətli sütun əyilməsi, döş boşluğundakı boşluğu azaltaraq, ağciyərlərin düzgün işləməsini çətinləşdirə bilər.

Yüngül skolyoz olan uşaqlar yaxın müşahidə altında olur, adətən rentgen müayinələri ilə, əyilmenin pisləşib-pisləşmədiyini izləmək üçün. Bir çox hallarda, müalicəyə ehtiyac yoxdur. Bəzi uşaqların əyilmənin pisləşməsini dayandırmaq üçün korse geyməsi lazım ola bilər. Digərlərinə isə, şiddətli skolyoz halları üçün əməliyyat lazım ola bilər.

Skolyozun əlamətləri

Skolyozun əlamətləri və işarələri bunları əhatə edə bilər:

• Tərəflərdə qüsursuz çiyinlər
• Biri digərindənsə daha çox üzə çıxan bir çiyin qapağı
• Düzgün olmayan bel
• Biri digərindənsə daha yüksək bir bud

Əgər skolyoz əyilməsi pisləşərsə, sütun da yan yana əyilmə funksiyası ilə yanaşı dövrə dönəcəkdir. Bu vəziyyət, bir tərəfdəki qabırğaların, digər tərəfdən daha çox çıxıntı etməsinə səbəb olur.

Həkimə nə vaxt müraciət etməlisiniz?

Uşağınızda skolyozun işarə və əlamətlərini görsəniz, həkimə müraciət edin. Yüngül əyilmələr, ancaq tədricən meydana çıxaraq ağrı yaratmadığı üçün valideyn və ya uşaq tərəfindən bilinmədən inkişaf edə bilər. Bəzən müəllimlər, dostlar və idman komandası yoldaşları, uşağın skolyozunu əvvəlcədən nəzərə alırlar.

Skolyozun səbəbləri

Həkimlər, ən yaygın skolyoz tipinin səbəbini bilmir — bu, irsi faktorlara aid görünür, çünki bu pozuntu ailələr arasında yayılır. Daha az yayılmış skolyoz növləri aşağıdakı səbəblərlə meydana gələ bilər:

• Beyin iflici və ya əzələ distrofiyası kimi nevromüsküler xəstəliklər
• Sütün inkişafına təsir edən doğuş çatışmazlıqları
• Sütün yaralanmaları və ya infeksiyaları

Risk faktörləri

Ən yaygın skolyoz tipinin inkişafında risk faktorları aşağıdakılardır:

• Yaş. İşarə və əlamətlər adətən pubertdən əvvəlki böyümə dönəmində başlayır.
• Cins. Həm oğlanlar, həm də qızlar təxminən eyni nisbətdə yüngül skolyoz inkişaf etdirsələr də, qızların əyilmələrin pisləşməsi və müalicə olma riski daha yüksəkdir.
• Ailə tarixi. Skolyoz ailələr arasında yayılır, lakin skolyozu olan uşaqların əksəriyyətinin xəstəliyin ailə tarixçəsi yoxdur.

Skolyozun mürəkkəbləşmələri

Skolyozu olan insanların əksəriyyəti bu pozuntunun yüngül formasını daşısa da, skolyoz bəzən aşağıdakı mürəkkəbləşmələrə səbəb ola bilər:

• Ağciyər və ürək ziyanları. Şiddətli skolyozda, qabırğa kürəyi ağciyərlər və ürək üzərində təzyiq göstərə bilər, bu da nəfəs almağı çətinləşdirir və ürəyin daha çətin dövran etməsinə səbəb olur.
• Arxa problemləri. Uşaqlıqda skolyoz keçirən böyüklər, əhalinin digər hissəsi ilə müqayisədə xroniki bel ağrısından daha çox əziyyət çəkirlər.
• Bədənin görünüşü. Skolyoz pisləşdikcə, daha görünən dəyişikliklər yarada bilər – bu, qeyri-bərabər bud və çiyinlər, çıxıntılı qabırğalar və belin və gövdənin bir tərəfə keçməsi ilə nəticələnir. Skolyozu olan insanlar bəzən görünüşləri ilə narahat olurlar.

Skolyozun diaqnozu

Həkim əvvəlcə detallı tibbi tarix aparacaq və son böyümə haqqında suallar verə bilər. Fiziki müayinədə həkim uşağınızı ayaqda tutub, beldən irəliləyərək əyilməsini istəyəcəkdir; bu zaman əllər sərbəst asılacaq, beləliklə həmki, ribq cisminin bir tərəfi daha yüksəkdirmi görüləcək.

Həkim, həmçinin aşağıdakıları kontrol etmək üçün nevroloji müayinə edə bilər:

• Əzələ zəifliyi
• Hissizliy
• Normal olmayan reflekslər

Şəkil müayinələri

Rentgen müayinələri skolyozun diaqnozunu təsdiqləyə və sütunun əyilməsinin ağırlığını ortaya çıxara bilir. Həkim, əgər skolyoza səbəb olan bir alt xəstəlik — məsələn, şiş — olduğuna şübhələnirsə, həkim əlavə görüntü müayinələri, məsələn, MRT tövsiyə edə bilər.

Skolyozun müalicəsi

Skolyozu olan uşaqların əksəriyyəti yüngül əyilmələrə malikdir və güman ki, korse və ya əməliyyatla müalicəyə ehtiyac olmayacaq. Yüngül skolyozu olan uşaqların müntəzəm yoxlanışlara ehtiyacı ola bilər ki, onların sütün əyilməsində böyüdükcə dəyişikliklərin olub-olmadığını izləmək mümkündür.

Yüngül, orta və şiddətli əyilmələr üçün müalicə qaydaları olsa da, müalicəyə başlamaq qərarı həmişə ayrı-ayrılıqda verilir. Dikkat ediləcək amillərə bunlar daxildir:

• Cins. Qızların əyilmə riski oğlanlara nisbətən daha yüksəkdir.
• Əyilmənin ağırlığı. Daha böyük əyilmələr zamanla daha çox pisləşmə ehtimalına malikdir.
• Əyilmə nümunəsi. İkiqat əyilmələr, S formasında əyilmələr adlandırılır, C şəklində əyilmələrdən daha çox pisləşməyə meyllidir.
• Əyilmənin yeri. Sütün orta (torakal) hissəsində yerləşən əyilmələr, sütunun yuxarı və ya aşağı hissəsində olan əyilmələrdən daha çox pisləşmə meyli göstərir.
• Yetişmə. Uşağın sümükləri böyüməni dayandırdıqda, əyilmənin pisləşmə riski aşağıdır. Bu da deməkdir ki, korselər, hələ böyüməkdə olan uşaqlarda daha təsirli olur.

Skolyoz üçün korse

Əgər uşağınızın sümükləri hələ də böyüyürsə və o, orta məktəbdə skolyoza malikdirsə, həkiminiz korse təklif edə bilər. Korse geyinmək, skolyozu müalicə etməyəcək və əyilməni geri çevirməyəcək, lakin adətən əyilmənin daha da pisləşməsini qarşısını alır.

Ən yaygın korse növü plastik materiallardan hazırlanır və bədənə uyğunlaşdırılır. Bu korse, çiyin altından başlayaraq həyata keçir və normal olaraq paltarların altında görünmür.

Skolyoz üçün əksər korselər gündüz və gecə taxılır. Skolyoz üçün korse taxan uşaqlar, adətən əksər fəaliyyətlərdə iştirak edə bilirlər və az sayda məhdudiyyətlə qarşılaşırlar. Zəruri olduqda, uşaqlar idman və ya digər fiziki fəaliyyətlərlə məşğul olmaq üçün korselərini çıxara bilərlər.

Skolyoz üçün korselər, sümüklər böyüməyi dayandıqda dayandırılır.

Əməliyyat

Şiddətli skolyoz, adətən zamanla irəliləyir, beləliklə, həkiminiz sütun əyilməsini azaltmaq və daha da pis olmasının qarşısını almaq üçün skolyoz əməliyyatı təklif edə bilər. Skolyoz üçün ən yaygın əməliyyat türü, sütun birləşməsidir (spinal fusion).

Spinal birləşmə zamanı cərrahlar, sütün iki və ya daha çox sümüyünü birləşdirir ki, onlar müstəqil şəkildə hərəkət edə bilməsinlər. Omurga arasında sümük və ya sümükə bənzər material parçaları yerləşdirilir. Metal çubuqlar, kliplər, ixracatlar və ya kabellər bu sütunun düz və sabit olmasını təmin edir, köhnə və yeni sümük materialları birləşənə qədər.

Əgər skolyoz gənc yaşda sürətlə irəliləyirsə, cərrahlar, uşağın böyüməsi zamanı uzana bilən bir çubuq quraşdırmaq mümkündür. Bu böyüyən çubuq, sütun əyilməsinin üst və alt hissələrinə qoşulur və adətən hər altı ayda bir uzadılır.

Spinal əməliyyatın mürəkkəbləşmələri arasında qanaxma, infeksiya, ağrı və ya sinir ziyanı ola bilər. Nadir hallarda, sümük müalicəni tamamlamır və əlavə əməliyyat lazım ola bilər.

Həyat tərzi və evdəki müalicələr

Bədən tərbiyəsi məşqləri skolyozu dayandıra bilməsə də, ümumi idman fəaliyyəti və ya idmanda iştirak etməyin, ümumi sağlamlığı və rifahı artırmaq faydası ola bilər.

Alternativ terapiyalar

Tədqiqatlar, skolyoza qarşı aşağıdakı müalicə metodlarının təsirsiz olduğunu göstərir:

• Çiropraktik manipulasiya
• Əzələlərin elektrik stimulasiyası
• Pəhriz əlavələri