Aorta anevrizması aortanın divarında baş verən, üzülmüş və zəifləmiş bir zonadır. Torakal aorta anevrizması – aortanın döş qəfəsində yerləşən hissəsində baş verir. Bu məqalə torakal aorta anevrizmasının necə diaqnoz olunduğunu izah edir.
Torakal aorta anevrizması necə diaqnoz olunur?
Torakal aorta anevrizmaları, tez-tez döş qəfəsində rentgen, KT skaneri və ya ürək ultrasəs müayinələri kimi rutin tibbi testlər zamanı aşkar edilir. Bu testlər, bəzən başqa bir səbəbdən tələb oluna bilər.
Həkiminiz sizdən əlamət və simptomlarınız, eləcə də ailənizdə anevrizma və ya ani ölüm hadisələrinin olub-olmadığı haqqında suallar soruşacaq.
Həkiminiz aorta anevrizması ehtimal etdikdə, görüntüləmə testləri bunu təsdiqləyə bilər. Torakal aorta anevrizması üçün testlər aşağıdakılardır:
- Ekokardiogram. Ekokardiogram, ürəyinizin və yuxarı aortanın real vaxt görüntülərini çəkmək üçün səs dalğalarından istifadə edir. Bu test ürək kameralərinin və klapanlarının necə işlədiyini göstərir. Torakal aorta anevrizmasının diaqnozu üçün və torakal aorta anevrizması olanların ailə üzvlərini yoxlamaq üçün istifadə oluna bilər. Bəzi hallarda, həkiminiz aortanı daha yaxşı görmək üçün transözofageal ekokardiogramına məsləhət verə bilər. Bu test üçün səs dalğaları, mədəcikdən yavaş-yavaş aşağıya doğru yönləndirilərək bir cihazdan istehsal edilir.
- Kompüter tomoqrafiyası (KT). KT, bədənin, o cümlədən aortanın, kəsilmiş görüntülərini yaratmaq üçün rentgenlərdən istifadə edir. KT skanı anevrizmanın ölçüsünü və formasını aşkar edə bilər. KT skanı zamanı siz düyün şəklində bir rentgen cihazının içində, bir masa üzərində uzanırsınız. Görüntülərdə arteriyalarınızın daha aydın görünməsini təmin etmək üçün bir venaya “kontrast” adlanan bir boya vurula bilər. KT-nin aorta anevrizmalarını aşkar etmə və izləmə kontekstindəki mənfi cəhətlərindən biri radiasiya ilə təmasdır, xüsusən də tez-tez müşahidə ilə onlara ehtiyac duyan insanlar, məsələn, Marfan sindromu olanlar. Ancaq yeni KT skaneriya üsulları radiasiya təmasınızı azaltmağa kömək edə bilər.
- Maqnitetik rezonans görüntüləmə (MRG). MRG, bədənin şəkillərini çəkmək üçün maqnetik sahə və radio dalğalarından istifadə edir. MRG anevrizmanı diaqnoz etmək və onun ölçüsünü və yerini müəyyən etmək üçün istifadə oluna bilər. Bu test zamanı siz maqnitin içindəki tuneldən keçməyə imkan verən bir masa üzərində uzanırsınız. Həkimlər bədəninizin damarlarını görüntülərdə daha açıq görmək üçün venaya boya vura bilər (maqnitetik rezonans anjiografiyası). Bu test, radiasiya təmasını azaltmaq məqsədilə anevrizmaları tez-tez izləməyi tələb edən insanlar üçün KT skanlarının alternativi ola bilər.
Torakal aorta anevrizmalarını aşkarlamaq
Torakal aorta anevrizmasına səbəb olan tibbi vəziyyətlər ailələrdə yayılmış ola bilər. Həkiminiz, birinci dərəcəli yaxınlardan — məsələn, valideyn, qardaş, övlad — Marfan sindromu və ya torakal aorta anevrizması yarada biləcək başqa bir tibbi hal varsa, yoxlamağı tövsiyə edə bilər.
Torakal aorta anevrizmalarını yoxlamaq üçün istifadə olunan testlər aşağıdakılardır:
- Ekokardiogram. Əgər ekokardiogram böyümüş aorta və ya anevrizma göstərərsə, ehtimal ki, 6 və ya 12 ay ərzində daha bir görüntüləmə testi lazımdır ki, bunun daha da böyüdüyünü təsdiq edə biləsiniz.
- Genetik test. Əgər ailənizdə anevrizma və ya torakal aorta anevrizması riskini artıran başqa bir şübhəli genetik vəziyyət varsa, genetik test barədə düşünmək istəyə bilərsiniz. Eyni zamanda, ailə yaratmazdan əvvəl genetik müşavirlik etməyi düşünmək istəyə bilərsiniz.
Həkimlə görüş üçün hazırlıq
Əgər torakal aorta anevrizması ola biləcəyinizi düşünürsünüzsə və ya ailənizdə güclü tarix olduğu üçün anevrizma riskinizdən narahatsınızsa, həkimlə görüş üçün təyin etməlisiniz. Müalicəyə çox erkən başlamaq anevrizmanı daha asan və daha təsirli hala gətirə bilər.
Aorta anevrizması yoxlanılırsa, həkiminiz, ailənizdə hər hansı birinin aorta anevrizması olub-olmadığını soruşacaq, buna görə bu məlumatı yanınızda saxlayın.
Görüşlər məhdud vaxtda baş verdiyindən, müzakirə edilməsi lazım olan çox sayda məsələlər olduğundan, görüşə hazırlaşmaq yaxşıdır. Görüşə hazırlaşmağınıza kömək edəcək bəzi məlumatlar aşağıda verilmişdir və həkiminizin sizdən soruşacaqları haqqındadır.
Hazırlıq üçün edə biləcəkləriniz
- Görüş əvvəlində hər hansı bir məhdudiyyət barədə məlumatlı olun. Görüşü təyin etdiyiniz zaman, əvvəlcədən etməli olduğunuz bir şey olub-olmadığını soruşmağı unutmayın, məsələn, dietinizi məhdudlaşdırmalısınızmı. Məsələn, ekokardiogram üçün bir müddət aclıq saxlamağınız lazım ola bilər.
- Yaşadığınız əlamətləri qeyd edin, torakal aorta anevrizması ilə birbaşa əlaqələndirilməyən hər hansı bir əlaməti daxil edin.
- Özünüz haqqında əsas şəxsi məlumatları yazın, bu, ürək xəstəlikləri, anevrizmalar və ya bağlı toxuma xəstəlikləri ilə bağlı ailə tarixini əhatə etsin.
- İstifadə etdiyiniz bütün dərmanların, vitaminlərin və ya qida əlavələrinin siyahısını hazırlayın.
- Əgər mümkünsə, yanınıza bir ailə üzvünü və ya dostu gətirin. Bəzən görüş zamanı bütün təqdim olunan məlumatları yadda saxlamaq çətin ola bilər. Yanınızda olan biri unutduğunuz və ya indiyə qədər diqqət etmədiyiniz bir şeyi xatırlaya bilər.
- Dietiniz, idman vərdişləriniz və tütün istifadəsi barədə müzakirəyə hazır olun. Əgər artıq bir diyeti və idman nizamını tətbiq etmirsinizsə, həkiminizlə başlamaqda çətinlikləriniz barədə danışmağa hazır olun. Hal-hazırda siqaret çəkən və ya əvvəllər siqaret çəkmiş olsanız, bunu həkiminizə bildirməyi unutmayın.
- Görüntüləmə hesabatlarını göndərin və tibbi rekordlarınızı gətirin. Həkiminizə əvvəldən görüntüləmə hesabatlarını göndərmək və tibbi rekordlarınızı gətirmək faydalıdır.
- Soruşmaq üçün siyahı hazırlayın.
Həkiminizlə olan vaxtınız məhduddur, bu səbəbdən suallarınızın siyahısını hazırlamaq sizə çox məlumat əldə etməyə kömək edəcək. Hətta vaxt bitə biləcəyi üçün suallarınızı ən vacibdən az vacibə doğru sıralayın. Aorta anevrizması üçün həkiminizə verə biləcəyiniz bəzi əsas suallar bunlardır:
- Əlamətlərimin ən ehtimal olunan səbəbi nədir?
- Torakal aorta anevrizmasını təsdiqləmək üçün hansı testlərə ehtiyacım var?
- Hansı müalicə üsulları mövcuddur və hansı üsulu mənim üçün tövsiyə edirsiniz?
- Qənaətbəxş fiziki fəaliyyətin səviyyəsi nədir?
- Diyetimi dəyişdirməliyəmmi?
- Anevrizma üçün nə qədər tez-tez müayinə olunmalıyam?
- Ailə üzvlərimi anevrizma üçün yoxlatmalıyam?
- Başqa sağlamlıq şərtlərim var. Bu sağlamlıq şərtlərini necə birlikdə idarə edə bilərəm?
- Təqdim etdiyiniz dərmana alternativ generik dərman varmı?
Həkiminizə sual verməyə hazır olduğunuz sual siyahısının yanında, görüş zamanı əlavə suallar verməkdən çəkinməyin.
Həkiminiz sizdən nə soruşa bilər
Həkiminiz sizdən bir neçə sual soruşa bilər. Onlara cavab verməyə hazır olmaq, digər mövzularınıza daha çox vaxt ayırmaq imkanı yarada bilər. Həkiminiz soruşa bilər:
- İlk dəfə əlamətləri nə zaman yaşamağa başladınız?
- Əlamətləriniz gəlir-getir, yoxsa daim vardır?
- Əlamətlərinizin şiddəti nədir?
- Ailənizdə anevrizmalar və ya Marfan sindromu kimi digər irsi xəstəliklər varmı?
- Heç siqaret çəkmisinizmi?
- Heç yüksək qan təzyiqi olduğunuz deyilibmi?
- Hansısa bir şey əlamətlərinizi yaxşılaşdırırmı?
- Hansısa bir şey əlamətlərinizi pisləşdirir?
Gözləmə zamanı edəcəyiniz şeylər
Siqareti buraxmaq, sağlam qidalanmağ və daha çox idman etmək kimi sağlam həyat tərzinə dəyişiklik etmək üçün heç vaxt tez deyil. Bu addımları atmaq, torakal aorta anevrizmasını və onun fəsadlarını önləməyə kömək edə bilər.
Əgər sizin torakal aorta anevrizması diaqnozu qoyulubsa, anevrizmanın ölçüsü, həkiminizin hər hansı bir dəyişiklik gördüyü və sizi nə qədər tez-tez həkimə müayinə etmək lazım olduğunu soruşmalısınız.
