Əsas Məlumat
Şişmiş qaraciyər normaldan daha böyükdür. Tibb terminologiyasında bu, hepatomegaliya adlanır.
Şişmiş qaraciyər xəstəlik deyil, qaraciyər xəstəliyi, qan dövranı çatışmazlığı və ya xərçəng kimi bir problemin göstəricisidir. Müalicə, vəziyyətin səbəbini müəyyən etməklə və nəzarət etməklə həyata keçirilir.
Şişmiş qaraciyərin simptomları
Şişmiş qaraciyər simptomlara səbəb olmaya bilər.
Şişmiş qaraciyər qaraciyər xəstəliyindən qaynaqlanırsa, aşağıdakı simptomlarla müşayiət oluna bilər:
- Qarnın ağrısı
- Yorğunluq
- İştahsızlıq və qusma
- Dərinin və gözlərin ağı hissəsinin saralması (sarılıq)
Həkimə nə zaman müraciət etməlisiniz?
Sizi narahat edən simptomlarınız varsa, həkimlə randevu alın.
Qaraciyərin şişməsinə səbəb olanlar
Qaraciyər, abdomeninizin sağ üst hissəsində yerləşən böyük bir orqandır. Qaraciyərin ölçüsü yaş, cins və bədən ölçüsünə görə dəyişir. Qaraciyərin şişməsinə səbəb ola biləcək bir çox vəziyyət var, bunlara daxildir:
Qaraciyər xəstəlikləri
- Cirrhosis
- Virus səbəbiylə yaranan hepatit – hepatit A, B və C də daxil olmaqla – və ya infeksion mononukleozdan
- Alkoqol içilmədən yaranan yağlı qaraciyər xəstəliyi
- Alkoqol səbəbiylə yaranan yağlı qaraciyər xəstəliyi
- Qaraciyərinizdə anormal protein yığılmasına səbəb olan xəstəlik (amiloidoz)
- Qaraciyərinizdə mis yığılmasına səbəb olan genetik xəstəlik (Wilson xəstəliyi)
- Qaraciyərinizdə dəmir yığılmasına səbəb olan xəstəlik (hemokromatoz)
- Qaraciyərinizdə yağlı maddələrin yığılmasına səbəb olan xəstəlik (Gaucher xəstəliyi)
- Qaraciyərdə maye ilə dolu kisələr (qaraciyər sistaları)
- Xərçəng olmayan qaraciyər şişləri, o cümlədən hemangioma və adenoma
- Yumşaq kisələrin və ya öd yollarının tıxanması
- Toksik hepatit
Xərçəng xəstəlikləri
- Bədəninin başqa bir hissəsində başlayan və qaraciyərə yayılan xərçəng
- Leukemiya
- Qaraciyər xərçəngi
- Linfoma
Ürək və qan damarları problemləri
- Qaraciyəri boşaldan venaların tıxanması (Budd-Chiari sindromu)
- Ürək çatışmazlığı
- Ürəyin ətrafındakı toxumanın iltihabı (perikardit)
Risk faktorları
Qaraciyər xəstəliyiniz varsa, şişmiş qaraciyər inkişaf etdirməyiniz daha yüksəkdir. Qaraciyər problemləri riskinizi artıran faktorlar bunlardır:
- Şiddətli alkoqol istehlakı. Böyük miqdarda alkoqol içmək qaraciyərinizə zərər verə bilər.
- Böyük dozalarda dərmanlar, vitaminlər və ya diet əlavələri. Tövsiyə ediləndən daha böyük dozalarda vitaminlər, diet əlavələri və ya retsptor olmayan ya da yazılı dərmanlar qəbul edilməsi qaraciyər zədələnmə riskini artırır. Asetaminofen həddindən artıq qəbul, ölkəmizdə kəskin qaraciyər çatışmazlığının ən yaygın səbəbidir. Asetaminofen, Tylenol kimi retsptor olmayan ağrı kəsicilərin tərkibindədir, eləcə də 600-dən çox dərmanın tərkibində mövcuddur, həm retsptor olmayan, həm də yazılı dərmanlar.
İstifadə etdiyiniz dərmanların tərkibinə diqqət edin. Etiketləri oxuyun. “asetaminofen”, “asetam” və ya “APAP” axtarın. Hər hansı bir şeyin həddindən artıq olduğunu bilmirsinizsə, həkiminizlə danışın.
- Bitki əlavələri. Bəzi əlavələr, o cümlədən qaragilavər, ma-huang və valerian, qaraciyər zədələnmə riskinizi artırır.
- İnfeksiyalar. İnfeksiya xəstəlikləri, virus, bakterial və parazitar, qaraciyər zədələnmə riskinizi artırır.
- Hepatit virusları. Hepatit A, B və C qaraciyər zədələnməsinə səbəb ola bilər.
- Pis qidalanma vərdişləri. Çəki artımı qaraciyər xəstəlikləri riskinizi artırır, yağlı və şəkərli qidaların istehlakı ilə də olur.
Qaraciyər xəstəliklərinin qarşısının alınması
Qaraciyər xəstəlikləri riskinizi azaltmaq üçün:
- Sağlam qida qəbul edin. Meyvə, tərəvəz və tam taxıllarla dolu bir diet seçin.
- Alkoloq istifadəsini ölçün. Həkiminizlə müzakirə edərək sizin üçün düzgün alcohol miqdarını tapın.
- Dərman, vitamin və ya diet əlavələrinə dair yönləndirmələrə əməl edin.
- Kimyasallarla təması məhdudlaşdırın. Aerosol təmizləyicilər, insektisidlər və digər toksik kimyəvi maddələri yalnız yaxşı hava axını olan sahələrdə istifadə edin. Qloves, uzun qol və maska taxın.
- Sağlam çəkiyi saxlayın. Tarazlı bir pəhriz yeyin və şəkərli və yağlı qidaları məhdudlaşdırın. Çəkiniz artırsa, həkiminizdən və ya dietoloqdan çəki itirmək üçün ən yaxşı yollar haqqında soruşun.
- Tütün çəkməyi dayandırın. Tütün çəkməyi dayandırmağa kömək edən strategiyalar haqqında həkiminizdən məlumat alın.
- Aşqarlarla ehtiyatla istifadə edin. Bitki əlavələrinin müsbət və mənfi tərəfləri barədə həkiminizlə danışın. Bəzi alternativ tibb müalicələri qaraciyərinizə zərər verə bilər. Kaçınılması lazım olan otlar və diet əlavələrinə qaragilavər, ma-huang və digər Çin otları, comfrey, germander, maioran, kava, pennyroyal, skullcap və valerian daxildir.
Şişmiş qaraciyərin diaqnozu
Həkiminiz, fiziki müayinə zamanı qarınınızı hiss edərək qaraciyərin ölçüsünü, formasını və toxumasını müəyyən edə bilər. Lakin bu, şişmiş qaraciyər diaqnozu üçün kifayət olmaya bilər.
Diaqnoz üçün əlavə prosedurlar
Əgər həkiminiz şişmiş qaraciyər olduğunuzdan şübhələnirsə, həkim digər testlər və prosedurlar tövsiyə edə bilər, bunlara daxildir:
- Qan testləri. Qan nümunəsi, qaraciyər fermentlərinin səviyyəsini müəyyən etmək və şişmiş qaraciyərə səbəb olabilecek virusları müəyyən etmək üçün test edilir.
- Şəkil müayinələri. Şəkil müayinələri CT skan, ultrasəs və ya MRT daxildir.
- Magnet rezonans elastoqrafiyası, qaraciyər toxumasının sərtliyinin görünən xəritəsini (elastogramı) yaratmaq üçün səs dalğalarından istifadə edir. Bu qeyri-invaziv test qaraciyər biopsiyası üçün müasir alternativ ola bilər.
- Test etmək üçün qaraciyər toxumasının nümunəsini toplamaq (qaraciyər biopsiyası). Qaraciyər biopsiyası, adətən, dərinizdən keçərək qaraciyərinizə daxil olan uzun, incə bir iynə ilə həyata keçirilir. İynə bir hissə toxuma çıxarır ki, bu da laboratoriyada test üçün göndərilir.
Şişmiş qaraciyərin müalicəsi
Şişmiş qaraciyərin müalicəsi, onu yaradan vəziyyətin müalicəsidir.
Həkimlə randevu üçün hazırlıq
Əvvəlcə birinci səviyyəli həkiminizlə görüşəcəyiniz ehtimal olunur. Həkiminiz şişmiş qaraciyəriniz olduğundan şübhələnərsə, səbəbi müəyyən etmək üçün test etdikdən sonra sizi müvafiq mütəxəssisə göndərə bilər.
Əgər qaraciyər xəstəliyiniz varsa, sizi qaraciyər problemlərində mütəxəssisə (hepatoloq) yönləndirə bilərlər.
Randevunuza hazırlaşmağınıza kömək edəcək məlumatlar.
Hazırlanmaq üçün edə biləcəkləriniz
Randevu üçün üçün müraciət etdiyiniz zaman, müəyyən bir testdən əvvəl oruc qalmağınız kimi əvvəlcədən etməyiniz lazım olan bir şeyin olub olmadığını soruşun. Aşağıdakılar siyahısını tərtib edin:
- Simptomlarınız, o cümlədən randevu aldığınız səbəbdən fərqli görünən simptomlar və simptomların nə vaxt başladığı
- Qəbul etdiyiniz bütün dərmanların, vitaminlərin və ya diet əlavələrinin siyahısı, dozalarda daxil olmaqla
- Həkiminizə soruşmaq istədiyiniz suallar
Verilən məlumatları xatırlamaq üçün bir ailə üzvünüzü və ya dostunuzu yanınıza götürün.
Şişmiş qaraciyər haqqında həkiminizə soruşulacaq bəzi suallar bunlardır:
- Simptomlarımı yaradan səbəb nədir?
- Hans testlərə ehtiyacım var?
- Vəziyyətim müvəqqəti yoxsa uzun müddətli olacaq?
- Sizin təklif etdiyiniz əsas müalicə metoduna alternativ metodlar hansılardır?
- Uymalı olduğum məhdudiyyətlər varmı?
