Ateroskleroz nədir?
Ateroskleroz, arteriyaların içində lövhə adlanan yapışqan bir maddənin yığılması zamanı inkişaf edən ümumi bir vəziyyətdir. Aterosklerozla bağlı olan xəstəliklər, ölümün başlıca səbəbidir. 45-84 yaş arasındakı bir çox insan ateroskleroz xəstəliyindən əziyyət çəkir və bunun fərqində olmurlar.
Ateroskleroz, xolesterol, yağ, qan hüceyrələri və qanınızdakı digər maddələrin lövhə əmələ gətirməsi ilə yavaş-yavaş inkişaf edir. Lövhə yığılmağa başladıqda, arteriyaların daralmasına səbəb olur. Bu proses, bədənin əsas orqanlarına oksigenlə zəngin qan axınını azaldır.
Ateroskleroz, bədənin əksər arteriyalarında, o cümlədən ürək, beyin, qollar, ayaqlar, pelvis və böyrəklərdə baş verə bilər. Hangi arteriyaların təsirləndiyinə bağlı olaraq ateroskleroz müxtəlif adlar alır.
- Koroniar arter xəstəliyi, ürəyinizin arteriyalarında lövhə yığılmasıdır.
- Periferik arter xəstəliyi, əksər hallarda ayaqlardakı arteriyalarda lövhə yığılmasıdır, lakin lövhə qollarda və ya pelvisdə də yığılabilir.
- Karotid arter xəstəliyi, boyun arteriyalarında lövhə yığılmasıdır. Lövhə, beynə qan axınını azaldır.
- Renal arter stenozu, böyrəklərə qan tədarük edən arteriyalarda lövhə yığılmasıdır.
- Vertebral arter xəstəliyi, beynin arxa hissəsinə qan tədarük edən arteriyalarda aterosklerozdur. Bu beyin sahəsi, sizi yaşatmaq üçün zəruri olan bədən funksiyalarını idarə edir.
- Mezenterik arter iskemiyası, bağırsaqlara qan tədarük edən arteriyalarda lövhə yığılmasıdır.
Azalmış qan axını angina kimi simptomlara səbəb ola bilər. Əgər bir lövhə partlayarsa, qan laxtası meydana gələ bilər və arteriyanı tamamilə bloklaya bilər ya da bədənin digər hissələrinə gedə bilər. Tam və ya qismən blokajalar, ürək krizi, insult, damar dementiyası, erektil disfunksiya və ya ekstremitələrin itkisi kimi komplikasiyalara səbəb ola bilər. Ateroskleroz ölüm və əlilliyə səbəb ola bilər.
Lövhə, tez-tez uşaqlıq dövründə yığılmağa başlayır və yaşlandıqca daha da pis olur. Risk faktorları arasında sağlam olmayan xolesterol səviyyələri, sağlam olmayan həyat tərzi vərdişləri və genetik predispozisiya var.
Yaxşı xəbər odur ki, əksər insanlar ürək sağlamlığını təmin edən addımlara əməl edərək aterosklerozun yaranmasını və inkişafını önləyə və ya gecikdirə bilərlər.
Aterosklerozun simptomları
Aterosklerozun erkən mərhələləri adətən simptomlarla inkişaf etməz. Simptomlar, bədən daha çox oksigenə ehtiyac duyduqda — fiziki və ya emosional stress altında olduğunuz zaman ilk dəfə ortaya çıxa bilər.
Ateroskleroz hansı simptomlara səbəb olur?
Ateroskleroz, oksigenlə zəngin qan tədarükünün azalmasına və həyat keyfiyyətinizi təsir edə biləcək simptomlara səbəb olur. Aterosklerozun simptomları, hansı arteriyaların təsirləndiyinə və qan axınının nə qədər bloklanmış olduğuna bağlıdır.
- Sinə ağrısı, soyuq tərləmə, baş gicəllənməsi, həddindən artıq yorğunluq, ürək döyüntüləri, nəfəs almaqda çatışmazlıq, ürəkbulanma və zəiflik, koroniar ürək xəstəliyinin bütün simptomlarıdır.
- Gəzərkən və ya pilləkən çıxarkən ayaqlarda ağrı, sancı və ya kramp, periferik arter xəstəliyinin əsas simptomlarıdır. Bu simptomlar, istirahət etdikdən sonra yox olur.
- Düşüncə və yaddaşla bağlı problemlər, bədənin bir tərəfində və ya üzün bir tərəfində zəiflik və ya hissizlik, və görmə problemləri, vertebral arter xəstəliyinin erkən simptomlarıdır. Müvəqqəti iskemik hücum, adətən mini-insult olaraq adlandırılır, daha ciddi bir simptomdur.
- Yeməkdən sonra ciddi ağrı, çəki itkisi və ishal, bağırsaqlarda mezenterik arter iskemiyası simptomlarıdır.
- Erektil disfunksiya, bir kişinin ateroskleroz və onun komplikasiyaları üçün daha yüksək risk altında olduğunu xəbərdar edən erkən bir əlamətdir. Əgər erektil disfunksiyanız varsa, lövhə yığılması riskiniz barədə sağlamlıq komandanızla danışmalısınız.
Siz digər simptomları yalnız lövhə yığılması ciddi problemlər yarada biləndə fərq etməyə bilərsiniz. Doktorunuza mütəmadi olaraq müraciət etmək çox vacibdir, çünki doktor lövhə yığılmasını ciddiləşmədən əvvəl tapa bilər. Məsələn:
- Boyun arteriyalarında lövhə yığılması (karotid arter xəstəliyi) bir bruitə səbəb ola bilər. Bu, doktorunuzun stetoskopla eşitdiyi bir murmur səsidir. Bir bruitin ciddi simptomları müvəqqəti iskemik hücumdur.
- Stetoskopdan istifadə edərək, doktorlar qarınınızda bir bruit eşidə bilər, bu, böyrəklərə qan tədarük edən arteriyalar (renal arter stenozu) ərzində lövhə yığılmasının erkən bir işarəsidir. Xəstəlik irəlilədikcə, yüksək qan təzyiqi, həddindən artıq yorğunluq, iştahsızlıq, ürəkbulanma, əllərdə və ya ayaqlarda şişkinlik və qaşıntı ya da hissizlik yarada bilər.
Siz simptomlarınız və ateroskleroz risk faktorlarınızla bağlı doktorunuzla danışmalısınız.
