Koronar arter xəstəliyi necə diaqnoz edilir?

Koronar arter xəstəliyi ölkəmizdəki ən yaygın ürək xəstəliyidir. Bu xəstəlik bəzən koronar ürək xəstəliyi və ya iskemik ürək xəstəliyi adlanır.

Bu məqalədə koronar arter xəstəliyinin həkimlər tərəfindən necə diaqnoz edildiyini öyrənəcək və diaqnoz üçün necə hazırlaşmalısınız.

Bəzi insanlar üçün koronar arter xəstəliyinin ilk əlaməti ürək tutması olur. Koronar arter xəstəliyi, ürəyə (koronar arterlər adlanır) və bədənin digər hissələrinə qan verən arterlərin divarlarında plak yığılmasından qaynaqlanır.

Plak, arterlərdə toplanmış xolesterol və digər maddələrdən ibarətdir. Plak yığılması, zamanla arterlərin içinin daralmasına səbəb olur ki, bu da qan axınını qismən və ya tamamilə dayandıra bilər. Bu prosesə ateroskleroz deyilir.

Koronar arter xəstəliyinin əlamətləri

Angina, yəni döş qəfəsində ağrı və narahatlıq, koronar arter xəstəliyinin ən yaygın əlamətidir. Angina, arterlərdə çox sayda plaq yığıldıqda baş verə bilər, bu da onların daralmasına səbəb olur. Daralmış arterlər ürək əzələsinə və bədənin digər hissələrinə qan axınını bloklayaraq döş qəfəsində ağrıya səbəb ola bilər.

Bir çox insan üçün koronar arter xəstəliyinin ilk ipucu ürək tutmasıdır. Ürək tutmasının əlamətləri bunlardır:

• Döş qəfəsində ağrı və ya narahatlıq (angina)
• Zəiflik, baş gicəllənməsi, ürək bulanma və ya soyuq tər
• Əllərdə və ya çiynlərdə ağrı və ya narahatlıq
• Qısa nəfəs

Zamanla koronar arter xəstəliyi ürək əzələsini zəiflədə bilər. Bu proses ürək çatışmazlığına, yəni ürəyin qanı normal şəkildə pompalaya bilməməyə səbəb ola bilər.

Koronar arter xəstəliyinin diaqnozu

Həkim sizin tibbi tarixiniz haqqında suallar verəcək, fiziki müayinə aparacaq və routine qan testləri etdirəcək. Həkim, diaqnoz testləri aparmağı da təklif edə bilər, bunlar arasında:

• Elektrik kardiogram (EKQ). Elektrik kardiogram ürəyinizdə elektrik siqnallarını qeyd edir. EKQ tez-tez keçmişdəki bir ürək tutmasının və ya hal-hazırda olan bir tutmanın izlərini göstərə bilər.
• Ekokardiogram. Ekokardiogram, ürəyinizin şəkillərini yaratmaq üçün səs dalğalarından istifadə edir. Ekokardiogram zamanı həkiminiz ürək divarının bütün hissələrinin ürəyinizin pompalama fəaliyyətinə normal şəkildə kömək edib-etmədiyini müəyyən edə bilər. Zəif hərəkət edən hissələr ürək tutması zamanı zədələnmiş ola bilər və ya kifayət qədər oksigen almayıb. Bu, koronar arter xəstəliyinin və ya digər vəziyyətlərin əlaməti ola bilər.
• İdman zamanı test. Əgər əlamətləriniz ən çox idman zamanı baş verirsə, həkiminiz sizə treadmill (qaçış bandı) üstündə yürüməyinizi və ya stasionar velosipeddə sürməyinizi xahiş edə bilər. Bəzən, bu məşğuliyyətlər zamanı ekokardiogram da aparılır. Bəzi hallarda, ürəyinizi stimullaşdırmaq üçün dərman istifadə oluna bilər.
• Nüvə testi idman zamanı. Bu test, idman zamanı testə oxşardır, lakin EKQ qeydlərinə şəkillər əlavə edir. Bu test, ürək əzələnizə istirahət edərkən və fiziki fəaliyyət zamanı qan axınını ölçür. Qanın içindəki izləyici maddə vurulur və xüsusi kameralar ürəyinizdə az qan axını olan sahələri müəyyən edə bilər.
• Ürək kateterizasiyası və anqioqrafiya. Ürək kateterizasiyası zamanı həkim yavaşca kateteri sizin inguinal, boyun, və ya qol arterinizə daxil edir və ürəyinizə doğru yönləndirir. Kateterin doğru mövqeyə yönəldilməsi üçün rentgen şüaları istifadə olunur. Bəzən, kateter vasitəsi ilə boyanın vurulması da edilir. Bu boya qan damarlarını daha yaxşı göstərir və hər hansı bir blokajı qeyd edir. Eğer blokaj müalicə tələb edirsə, kateter vasitəsilə bir balon irəliləyib şişirilə bilər ki, koronar arterlərinizdə qan axınını artırmaq üçün açıq qalsın. Bu genişlənmiş arterin açıq qalmasını təmin etmək üçün tez-tez bir mesh borusu (stent) istifadə olunur.
• Ürək CT skanı. Ürəyin CT skanı həkiminizə arterlərinizdəki kalsium yığınlarını görməyə kömək edə bilər ki, bu da arterlərin daralmasına səbəb ola bilər. Əgər kifayət qədər kalsium tapılarsa, koronar arter xəstəliyi olma ehtimalı yüksəkdir. Bir CT koronar anqioqrafiyası, CT skanı zamanı intravenoz verilən bir kontrast boyası alaraq ürək arterlərinizin detallı şəkillərini təqdim edə bilər.

Həkimlə görüşə hazırlaşma

Əgər koronar arter xəstəliyinin əlamətləri və ya risk faktorları olduğuna inanırsınızsa, ehtimal ki, baş həkiminizə müraciət edəcəksiniz. Nəhayət, siz ürək mütəxəssisinə (kardioloqa) yönləndirilə bilərsiniz.

Görüş üçün hazırlığınızı artırmaq və həkiminizin soruşacağı sualları bilmək üçün bəzi məlumatlar:

• Görüşdən əvvəlki məhdudiyyətlərdən xəbərdar olun. Görüşü təyin edərkən həkimdən əvvəlcədən etməli olduğunuz bir şey olub-olmadığını, məsələn, pəhrizi məhdudlaşdırmağı soruşun. Bəzi testlər üçün, məsələn, əvvəlcə bir müddət oruc saxlamağınız lazım ola bilər.
• Yaşadığınız əlamətləri qeyd edin, koronar arter xəstəliyinə aid olmayanları da daxil etməkla.
• Açar tibbi məlumatlarınızı qeyd edin, diaqnoz qoyulmuş digər vəziyyətlər, istifadə etdiyiniz bütün dərmanlar və əlavələr və ürək xəstəlikləri ilə bağlı ailə tarixinizi daxil edin.
• Görüşə sizinlə gələcək bir ailə üzvü və ya dostunuzu tapın. Sizi müşayiət edən kəs həkimin dediklərini xatırlamağa kömək edə bilər.
• Həkiminizə soruşacağınız sualların siyahısını yazın.

İlk görüşünüzdə həkiminizə soruşulacaq suallar bunlardır:

• Əlamətlərimin mümkün səbəbləri nələrdir?
• Hansı testlərə ehtiyacım var?
• Bir mütəxəssisə müraciət etməliyəm?
• Gələcək görüşümə qədər hansı məhdudiyyətlərə riayət etməliyəm?
• Hansı təcili əlamət və simptomlar təcili telefon nömrəsinə zəng etməyə səbəb olmalıdır?

Kardioloqa yönləndirilən zaman soruşulacaq suallar bunlardır:

• Diaqnozum nədir?
• Bu vəziyyətdən uzunmüddətli komplikasiyaların riskim nədir?
• Hansını müalicə metodunu tövsiyə edirsiniz?
• Dərmanlar tövsiyə edirsinizsə, mümkün yan təsirlər nələrdir?
• Amma cərrahiyyə üçün uyğun olub-olmadığımı necə biləcəyəm? Niyə ya niyə olmaya bilər?
• Hansı pəhriz və həyat tərzi dəyişiklikləri etməliyəm?
• Əvvəlcə hansı məhdudiyyətlərə riayət etməliyəm?
• Tez-tez məni necə izləyeceksiniz?
• Başqa sağlamlıq problemlərim var. Bu problemləri necə birlikdə idarə edə bilərəm?

Şübhə etməyin, vəziyyətinizlə bağlı əlavə suallar verməyə çəkinməyin.

Həkiminiz sizi soruşa bilər

Ürək ilə əlaqəli əlamət və simptomlarınızı araşdıran həkim və ya kardioloq sizdən aşağıdakı sualları verə bilər:

• Əlamətləriniz nələrdir?
• Əlamətləri nə zaman yaşamaya başladınız?
• Əlamətləriniz zamanla pisləşdi mi?
• Döş qəfəsində ağrının və ya nəfəs darlığının olub-olmadığını soruşa bilər?
• İdman və fiziki fəaliyyət əlamətlərinizi artırırmı?
• Ailənizdə ürək problemləri var mı?
• Başqa sağlamlıq vəziyyətləriniz varmı?
• Hansı dərmanları qəbul edirsiniz?
• İlk dəfə radiasiya müalicəsi almışsınızmı?
• Sıx bir həftədə nə qədər fiziki aktivlik edirsiniz?
• Gündəlik pəhriziniz necədir?
• Tütün məhsulları istehlak edirsinizmi? Nə qədər?
• Alkoqol qəbul edirsinizmi? Nə qədər içirsiniz?