Angina əlamətləri və səbəbləri

Angina nədir?

Angina, ürəyə qanın azalması səbəbindən yaranan bir növ döş ağrısıdır. Angina, koronar arteriya xəstəliyinin bir simptomudur.

Angina, angina pektoris olaraq da adlandırılır, tez-tez döşdə sıxılma, təzyiq, ağırlıq, sıxlıq və ya ağrı kimi təsvir edilir. Angina simptomları olan bəzi insanlar, anginanı döşlərinə sıxılan bir vida və ya onların üstündə ağır bir yük olduğuna bənzəyir. Angina, həkim tərəfindən yoxlanılması gərəkən yeni bir ağrı ola bilər, ya da müalicə ilə yox olan təkrar ağrı ola bilər.

Angina nisbətən yaygın olsa da, digər döş ağrılarından, məsələn, həzm narahatlığı ilə ayırd etmək çətin ola bilər. Açıq izahı olmayan döş ağrınız varsa, dərhal tibbi yardım alın.

Angina simptomları

Angina simptomlarına döşdə ağrı və narahatlıq, bəlkə də təzyiq, sıxılma, yanma hissi və ya doluluq kimi təsvir edilən ağrı daxildir.

Qollarınızda, boynunuzda, çənənizdə, çiyninizdə və ya arxanizda da ağrı hiss edə bilərsiniz.

Angina ilə birlikdə ola biləcək digər simptomlar bunlardır:

• Baş gicəllənməsi
• Yorğunluq
• Bulantı
• Qısa nəfəslik
• Tərləmə

Bu simptomlar dərhal bir həkim tərəfindən qiymətləndirilməlidir ki, onların sabit angina, ya da qeyri-sabit angina olub-olmaması müəyyən olunsun; qeyri-sabit angina infarktın habercisi ola bilər.

Sabit angina anginanın ən yaygın formasıdır. Sabit angina adətən fiziki fəaliyyət zamanı olur və istirahət edərkən keçə bilər. Məsələn, enişli yolda yürüyərkən və ya soyuq havada ağrı hiss edirsinizsə, bu angina ola bilər.

Sabit anginanın xüsusiyyətləri

• Ürəyiniz daha çox işlədikdə inkişaf edir, məsələn, idman edərkən və ya pilləkən çıxarkən
• Adətən proqnozlaşdırıla bilir və ağrılar daha əvvəl yaşadığınız döş ağrılarına bənzəyir
• Qısa müddət davam edir, bəlkə də beş dəqiqə və ya daha az
• Istirahət edərkən və ya angina dərmanınızı istifadə etdikdə daha tez keçir

Anginanın şiddəti, müddəti və tipi dəyişə bilər. Yeni və ya fərqli simptomlar daha təhlükəli bir angina (qeyri-sabit angina) ya da infarktın siqnalı ola bilər.

Qeyri-sabit anginanın xüsusiyyətləri (tibbi təcili vəziyyət)

• İstirahət zamanı da baş verir
• Adətən, anginanızda alışdığınız naxışın dəyişməsi
• Gözlənilməzdir
• Adətən sabit anginadan daha şiddətli və daha uzun müddət davam edir, bəlkə də 30 dəqiqə və ya daha uzun
• İstirahət edərkən və ya angina dərmanınızı istifadə etdikdə keçməyə bilər
• Infarktın siqnalı ola bilər

Başqa bir angina növü, variant angina və ya Prinzmetal anginası olaraq adlandırılır. Bu angina növü daha nadirdir. Variant angina ürək arteriyalarında küçülmə səbəbindən yaranan spazm nəticəsində ortaya çıxır ki, bu da qanın müvəqqəti azalmasına səbəb olur.

Variant anginanın xüsusiyyətləri (Prinzmetal anginası)

• Adətən istirahət zamanı baş verir
• Çox vaxt şiddətli olur
• Angina dərmanı ilə rahatlama təmin edilə bilər

Kişilərdə angina

Kişilərdə baş verən angina simptomları qadınlardakından fərqli ola bilər. Bu fərqlilik olduğu zaman müalicənin gecikməsinə səbəb ola bilər. Məsələn, döş ağrısı qadınlar arasında anginanın yaygın simptomudur, lakin bu, onların yeganə simptomu ya da ən çox yayılmış simptomu olmaya bilər. Qadınlar, aşağıdakı kimi simptomlar da hiss edə bilərlər:

• Bulantı
• Qısa nəfəs alma
• Belf ağrısı
• Boyun, çənə ya da arxada narahatlıq
• Döşdə təzyiq əvəzinə batma ağrısı

Nə zaman həkimə müraciət etməlisiniz?

Döş ağrınız bir neçə dəqiqədən çox davam edərsə və istirahət etdikdə ya da angina dərmanlarınızı qəbul etdikdə keçməzsə, bu, infarktın siqnalı ola bilər. Təcili yardım telefon nömrəsinə zəng edin. Nəqliyyat təşkil edin. Yalnız son çarə olaraq özünüzü xəstəxanaya sürməyə çalışın.

Döşdə narahatlıq sizin üçün yeni bir simptomdursa, döş ağrınıza nə səbəb olduğunu öyrənmək və düzgün müalicə almaq üçün həkiminizlə məsləhətləşmək vacibdir. Əgər siz sabit angina diaqnozunu alıb və vəziyyətiniz pisləşirsə ya da dəyişərsə, dərhal tibbi yardım alın.

Angina nəyin nəticəsində yaranır?

Angina, ürək əzələnizə gələn qan axınının azalmasından yaranır. Qanınız, ürək əzələnizin sağ qalması üçün lazım olan oksigeni daşıyır. Ürək əzələniz kifayət qədər oksigen almadıqda, beynlər arasında iskemik vəziyyət adlanan bir hal meydana gəlir.

Ürək əzələnizə qan axınının azalmasının ən yaygın səbəbi koronar arteriya xəstəliyidir (CAD). Ürək (koronar) arteriyalarına yağ təbəqələri olan lövhələr, daraldığı zaman könüllü ola bilər. Bu prosesə ateroskleroz deyilir.

Oksigen tələbi aşağı olduğu zamanlarda — məsələn, istirahət zamanı — ürək əzələniz hələ də azalmış qan axını ilə normal fəaliyyət göstərə bilər. Lakin oksigen tələbi artırıldıqda, məsələn, idman edərkən, angina baş verə bilər.

• Sabit angina. Sabit angina adətən fiziki fəaliyyət nəticəsində meydana gəlir. Piləkən çıxarkən, idman edərkən ya da yürüyərkən, ürəyiniz daha çox qan istəyir, lakin daralmış arteriyalar qan axınını ləngidir. Fizioloji fəaliyyət dışında, emosional stress, soyuq hava, ağır yeməklər və siqaret çəkmək də arteriyaları daralda və anginaya səbəb ola bilər.
• Qeyri-sabit angina. Bir damar içindəki yağ təbəqələri (lövhələr) partlayaraq ya da qan laxtası meydana gəldikdə, bu daralmış arteriyadan qan axınını tez bir zamanda bağlayır ya da azaldır. Bu, nəticədə ürək əzələnizə olan qan axınını kəskin şəkildə azaldır. Qeyri-sabit angina, qan laxtaları ürəyinizin damarlarını bağlayanda ya da qismən bağlandığında da baş verə bilər. Qeyri-sabit angina pisləşir və istirahət ya da adətən istifadə etdiyiniz dərmanlarla rahatlamaz. Qan axını düzelmir, ürəyiniz oksigensiz qalır və infarkt baş verir. Qeyri-sabit angina təhlükəlidir və təcili müalicə tələb edir.
• Prinzmetal anginası. Bu angina növü koronar arteriyaların anidən spazmı nəticəsində yaranır ki, bu da arteriyanı müvəqqəti daraldır. Bu daralma, ürəkdəki qan axınını azaldır və şiddətli döş ağrısına səbəb olur. Prinzmetal anginası adətən istirahət zamanı, xüsusiilə gecə baş verir. Hücumlar qruplar şəkildə olur. Emosional stress, siqaret çəkmək, qan damarlarını sıxlaşdıran dərmanların istifadəsi (bəzi migren dərmanları daxil olmaqla) və qeyri-qanuni kokain istifadəsi Prinzmetal anginasını tetikleyebilir.

Risk faktorları

Aşağıdakı risk faktorları koronar arteriya xəstəliyi və angina riskini artırır:

• Tütün istifadəsi. Tütün çiğnəmək, siqaret çəkmək və uzun müddət ikinci əl tüstüsünə məruz qalmaq, arteriyaların iç divarlarını zədələyir — bunlara ürəyinizin arteriyaları da daxildir — xolesterol depósitosunun toplanmasına və qan axınını bağlamasına səbəb olur.
• Şəkər xəstəliyi. Şəkər xəstəliyi, anginaya və infarktaya səbəb olan koronar arteriya xəstəliyi riskini artırır, çünki atherosklerozu sürətləndirir və xolesterol səviyyələrinizi artırır.
• Yüksək qan təzyiqi. Zamanla, yüksək qan təzyiqi arteriyalara zərər verərək onların sərtləşməsini sürətləndirir.
• Yüksək xolesterol və ya trigliserid səviyyələri. Xolesterol, bədənin müxtəlif hissələrində olan arteriyaları daralda bilən depositslərin əsas hissəsidir, bunlara ürəyinizin arteriyaları da daxildir. Aşağı sıxlıqlı lipoprotein (LDL) xolesterolun yüksək səviyyəsi, “pis” xolesterol olaraq da tanınır, angina və infarkt riskinizi artırır. Trigliseridlərin yüksək səviyyəsi, dietinizlə bağlı olan bir qan yağının tipi də sağlam deyildir.
• Ailə tarixi. Ailə üzvünüz koronari arteriya xəstəliyinə malikdirsə ya da infarkt keçiribsə, angina inkişaf etmək riski daha yüksəkdir.
• Yaş. 45 yaşdan yuxarı kişilər və 55 yaşdan yuxarı qadınlar gənclərə nisbətən daha yüksək riskə malikdir.
• İdman çatışmazlığı. Aktiv olmayan bir həyat tərzi, yüksək xolesterol, yüksək qan təzyiqi, tip 2 şəkər xəstəliyi və obezliyə səbəb olur. Ancaq bir idman proqramına başlamazdan əvvəl həkiminizlə danışmaq vacibdir.
• Obezlik. Obezlik, yüksək xolesterol səviyyələri, yüksək qan təzyiqi və şəkər xəstəliyi ilə əlaqələndirilir; bunlar hamısı angina və ürək xəstəliyi riskinizi artırır. Aşırı kilolu olduğunuz halda, ürəyiniz bədəni qan ilə təmin etmək üçün daha çox çalışmalı olur.
• Emosional stress. Stress angina və infarkt riskinizi artırır. Çox stress, həmçinin qəzəb də qan təzyiqinizi artırır. Stress zamanı istehsal olunan hormonlarının artması, arteriyaları daraltaraq anginanı pisləşdirə bilər.

Anginanın komplikasiyaları

Angina ilə yaranan döş ağrısı bəzi normal fəaliyyətləri, məsələn, yürümək, narahat edə bilər. Ancaq ən təhlükəli komplikasiya infarktdır.

Infarkta aid ümumi əlamətlər və simptomlar bunlardır:

• Döşün ortasında təzyiq, doluluq və ya sıxılma hissi, bu bir neçə dəqiqədən çox davam edir
• Döşdən çiynə, qola, arxaya, ya da dişlərə və çənəyə yayılma ağrısı
• Döş ağrısının mütəmadi artması
• Bulantı və qusma
• Üst qarında davam edən ağrı
• Qısa nəfəs alma
• Tərləmə
• Söz açma
• Başına dar gəlmə hissi

Əgər bu simptomlardan hər hansı birini hiss edirsinizsə, dərhal təcili tibbi yardım almalısınız.