Mide xərçəngi nədir?
Mide xərçəngi, midesində yaranan xərçəng növüdür. Mide, boğazı (farinks) mədəyə birləşdirən əzələ borusudur. Mide, udduğunuz qidaları boğazın arxa hissəsindən mədəyə taşınmasına kömək edir ki, burada sindirilə bilsin.
Mide xərçəngi adətən midenin daxili səthini ördən hüceyrələrdə başlayır. Mide xərçəngi midenin istənilən yerində baş verə bilər. Mide xərçəngi kişilərdə qadınlara nisbətən daha çox rast gəlinir.
Mide xərçəngi dünyada xərçəng səbəbiylə ölənlərin altıncı ən çox yayılmış səbəbidir. Görülmə nisbətləri müxtəlif coğrafi bölgələrdə fərqlənir. Bəzi bölgələrdə, yüksək mide xərçəngi nisbətləri tütün və alkoqol istehlakına, xüsusi qida vərdişlərinə və obezliyə aid edilə bilər.
Mide xərçənginin əlamətləri
Mide xərçənginin əlamətləri bunlardır:
- Yemək udmaqda çətinlik
- Çəki itkisi
- Sinə ağrısı, sıxılma və ya yandırıcı hiss
- Pisləşən həzm problemləri və ya mədə yanması
- Öskürək və ya səsin boğulması
Erkən mərhələdəki mide xərçəngi adətən əlamət yaratmır.
Hansı halda həkimə müraciət etməlisiniz?
Əgər sizi narahat edən davamlı əlamət və simptomlarınız varsa, həkiminizlə görüş təyin edin.
Əgər sizdə xroniki turşu refluxu səbəbi ilə meydana gələn prekanseroz vəziyyət olan Barrett midesi diaqnozu qoyulmuşsa, mide xərçəngi riskiniz daha yüksəkdir. Həkiminizdən, vəziyyətinizin pisləşdiyini bildirə biləcək əlamət və simptomları soruşun.
Barrett midesi olan insanlar üçün mide xərçəngi üçün skrininq testi bir seçim ola bilər. Əgər sizdə Barrett midesi varsa, həkiminizlə skrininq testinin müsbət və mənfi cəhətlərini müzakirə edin.
Mide xərçənginə nə səbəb olur?
Tədqiqatçılar hələ də mide xərçənginin dəqiq səbəbini bilmir.
Mide xərçəngi, mədə hüceyrələrinin DNT-lərində dəyişikliklər (mutasiyalar) baş verdikdə meydana gəlir. Bu dəyişikliklər hüceyrələrin kontrolsuz şəkildə böyüməsinə və bölünməsinə səbəb olur. Toplanan anormal hüceyrələr, mədə içində bir şiş yaradır ki, bu da ətrafdakı strukturları basıb keçə və bədənin başqa hissələrinə yayılmağı mümkün edir.
Mide xərçənginin növləri
Mide xərçəngi, iştirak edən hüceyrələrin növünə görə təsnif edilir. Sizin hansı növ mide xərçənginiz olduğuna görə müalicə seçimləriniz müəyyən edilir. Mide xərçənginin növləri bunlardır:
- Adenokarsinom. Adenokarsinom midedə mucus ifraz edən vəzilərin hüceyrələrində başlayır. Adenokarsinom adətən midenin aşağı hissəsində meydana gəlir.
- Skvamoz hüceyrə karsinomu. Skvamoz hüceyrələr, midenin səthini örtən düz, nazik hüceyrələrdir. Skvamoz hüceyrə karsinomu adətən midenin yuxarı və orta hissələrində baş verir. Skvamoz hüceyrə karsinomu dünyada ən yaygın mide xərçəngidir.
- Digər nadir növlər. Mide xərçənginin bəzi nadir formaları kiçik hüceyrə karsinomu, sarkoma, limfoma, melanom və xorion karsinom daxildir.
Risk faktorları
Tədqiqatçılar, midenizin xroniki qıcıqlanmasının mide xərçənginə səbəb olan dəyişikliklərə kömək edə biləcəyini düşünür. Mide hüceyrələrində qıcıqlanma yaradan və mide xərçəngi inkişaf riski artıran faktorlar bunlardır:
- Gastroezofageal reflux xəstəliyi (GERD) olması
- Tütün çəkmək
- Mide hüceyrələrində prekanseroz dəyişikliklərin (Barrett midesi) olması
- Obez olmaq
- Alkoqol istehlak etmək
- Safra refluxu olması
- Mide sfinkterinin rahatlamaması səbəbindən yemək udmaqda çətinlik (akalaziya) olması
- Çox isti mayeləri içmə vərdişinin olması
- Kifayət qədər meyvə və tərəvəz yeməmək
- Sinə və ya yuxarı abdomenə radiasiya müalicəsi almış olmaq
Mide xərçənginin komplikasiyaları
Mide xərçəngi irəlilədikcə, aşağıdakı kimi komplikasiyalar yarada bilər:
- Mide obstruksiyası. Xərçəng, qida və mayenin mədənizdən keçməsində çətinlik yarada bilər.
- Ağrı. İrəliləmiş mide xərçəngi ağrıya səbəb ola bilər.
- Midedə qanaxma. Mide xərçəngi qanaxmaya səbəb ola bilər. Qanaxma, adətən yavaş olsa da, bəzən qəflətən və şiddətli ola bilər.
Mide xərçənginin qarşısının alınması
Mide xərçəngi inkişaf etmə riskinizi azalda bilərsiniz, əgər:
- Tütün çəkməyə son verirsiniz. Əgər siz tütün çəkirsinizsə, tütün çəkməyə son vermək üçün strategiyalar haqqında həkiminizlə danışın. Kömək etmək üçün dərmanlar və məsləhət xidmətləri mövcuddur.
- Alkoqolu mütamadi və ya içmirsiniz.
- Daha çox meyvə və tərəvəz yeyirsiniz. Pəhrizinizə müxtəlif rəngli meyvə və tərəvəzlər əlavə edin.
- Sağlam çəki saxlayırsınız. Əgər şişman və ya obezsinizsə, çəki azaltma strategiyaları haqqında həkiminizlə danışın. Həftədə 0.5 kg və ya 1 kg yavaş-yavaş və davamlı çəki itirməyə çalışın.
