Epigastrik herniynin əlamətləri və müalicəsi

Epigastrik herniya nədir?

Epigastrik herniyalar qarın divarının yuxarı hissəsində baş verən şişkinliklərdir – uzaqda yerləşən navelin üstündə və bədən sümüyünün altında, epigastriyum adlanan ərazidə.

Epigastrik herniyalar doğuşdan bəri ola bilər. Epigastrik herniyanın ölçüsü dəyişə bilər və eyni anda bir neçə epigastrik herniya olması mümkündür.

Adətən, epigastrik herniya kiçikdir, yalnız qarın astarı ətrafdakı toxumanı keçərək çıxır. Lakin daha böyük herniyalar yağlı toxuma və ya mədənin bir hissəsinin keçməsinə səbəb ola bilər.

Bir çox insan üçün kiçik herniyalar problem yaratmır, yalnız müəyyən vaxtlarda görünə bilər və yatarkən hiss olunmaya bilər. Bir çox insan epigastrik herniyası olduğunu bilmir.

Səbəblər və risk faktorları

Epigastrik herniya adətən doğuşdan baş verir. Epigastrik herniya qarın divarı əzələlərinin zəifliyi və ya inkişaf zamanı qarın toxumasının tam bağlanmaması nəticəsində yaranır.

Epigastrik herniyaya səbəb ola biləcək və ya onu ağırlaşdıra biləcək bəzi amillər bunlardır:

• obezlik
• hamiləlik
• öskürək
• çətin yük qaldırma
• fiziki iş
• intensiv idman məşqləri

Epigastrik herniyanın simptomları

Epigastrik herniya olan insanlar adətən heç bir simptom yaşamırlar. Bəzi insanlar uşaqlıq və gənclik dövründə epigastrik herniyalarının olduğunu bilmədən keçirir. Lakin bir çox uşaq kiçik yaşlarından simptomlar yaşayır.

Onlar həm böyüklərdə, həm də uşaqlarda aşağıdakı simptomları əhatə edir:

• əzilmə ağrısı
• görünən və hiss edilən qarın şişkinliyi

Bəzi hərəkətlər, məsələn, gərginlik, ağlama, və ya bağırsaq hərəkəti bu simptomları yarada və ya ağırlaşdıra bilər.

Bəzi epigastrik herniyaların simptomları gəlib-getməkdədir, bu isə reduktibil herniya adlanır.

Epigastrik herniyanı diaqnoz etmək

Epigastrik herniyalar fiziki müayinə əsasında diaqnoz edilir. Həkim tibbi tarixçəni, ailə tarixçəsini və simptomlar siyahısını yoxlayacaq. Həkim qarını sıxacaq və həmin şəxsdən müxtəlif mövqelərdə oturması, yatması və ya durmasını xahiş edə bilər.

Qarın əməliyyatını və ya digər vəziyyətləri yoxlamaq üçün CT skanı və ya qarın ultrasəsi kimi görüntüləmə üsulları da istifadə oluna bilər.

Bir həkim epigastrik herniyanı incarcere edilmiş herniya kimi diaqnoz edə bilər, yəni o, “çıxdı” vəziyyətdə ilişib qalıb. Təcili hal olmasa da, bu problem tibbi müdaxilə tələb edir.

Əgər bir herniyada kifayət qədər qan dövranı yoxdursa, toxuma zədələnməsini önləmək üçün təcili müalicəyə ehtiyac olacaq. Bu hal strangulyasiya edilmiş herniya adlanır.

Epigastrik herniyalar öz-özünə sağalmır və epigastrik herniyası olan insanlara cərrahiyyəni düşünmələri tövsiyə olunur.

Herniyanın bərpası simptomları yüngülləşdirəcək və toxuma zədələnməsi və ya böyümüş herniya kimi ağırlaşma riskini azaldacaq.

Cərrahiyyədən əvvəl

Cərrahiyyədən əvvəl bir qiymətləndirmə həyata keçiriləcək. Testlərə aşağıdakılar daxildir:

• qan testləri
• ekg
• sinə rentgeni

Hər hansı bir risk faktorunu azaltmaq üçün həkim o insandan artıq çəkinməsini və ya siqaret çəkilməsinin dayandırılmasını xahiş edə bilər.

Epigastrik herniya cərrahiyyəsi ya yatıcı formada, ya da ambulator şəraitdə həyata keçirilə bilər.

Əgər cərrahiyyə həyata keçirmək üçün tibbi səbəblər varsa, xəstə cərrahiyyədən bir gün əvvəl qəbul oluna bilər, ya da cərrahiyyədən sonra bir gecə xəstəxanada qalması tələb oluna bilər. Lakin əksər hallarda, xəstə cərrahiyyə günündə qəbul olunur və həmin axşam evə buraxılır.

Cərrahiyyə zamanı

Cərrahi bərpa, cərrahın tövsiyyəsinə əsasən, ümumi və ya lokal anesteziya altında həyata keçirilə bilər.

Anesteziya təsir etdikdən sonra, cərrah herniyanın üzərində bir kəsik açacaq və laparoskop quraşdıracaq. Bu cihaz, cərraha qarın orqanlarını və herniyanı görmək imkanı verən incə bir borudur. Sonra cərrah cərrahi alətlər üçün digər bir kəsik açacaq.

Cərrah herniya kisəsini (çölə çıxan toxuma hissəsi) doğru mövqeyə köçürəcək. Cərrah həmçinin qarın divarının əzələsini gücləndirəcək.

Əgər əzələ zəifliyinin səbəb olduğu sahə kiçikdirsə, cərrah onu tikişlə bağlaya bilər. Bu daimi tikişlər, yerləri bağlamaq üçün zəruri olan muncuqlar deyil, scm stirreiben şəklində tanınır. Bunlar herniyanın yenidən keçməsinin qarşısını alacaq.

Böyük əzələ zəifliyi sahələri, halqa tikmə yerində örtmək üçün bir naylon şəbəkəsinə ehtiyac duya bilər. Lakin bu üsul daha əvvəl digər cərrahi implantları qəbul etməmiş olanlar üçün uyğun olmayabilir.

Herniya kisəsi düzgün mövqedə olduqda və tikmə və ya şəbəkə yerində olduqda, cərrah laparoskopu çıxaracaq və cərrahi kəsiyi bağlayacaq.

Yara bağlamaq üçün həll olunan tikişlərin istifadəsi yaygındır. Cərrah sonra yarayı suya davamlı sarğı ilə örtəcək.

Cərrahiyyədən sonra

Cərrahiyyədən sonra hələ də bir şişkinlik ola bilər. Bu problemin yaranma səbəbi, bədənin divarını bağlamaq üçün istifadə olunan tikişdir və zamanla azalmalıdır.

Cərrahiyyədən sonra xəstə mümkün olan ən tez içki içməyə başlamalıdır. Əgər xəstə mayeləri qəbul edə bilirsə, o, yüngül bir pəhriz başlaya bilər.

Bağırsaq hərəkətləri və ardınca gərginlik cərrahiyyədən sonra problemlər yarada biləcəyindən, kifayət qədər lif yemək və kifayət qədər su içmək vacibdir.

Həkim yaranın kifayət qədər bağlandığında sarğıyı çıxarmağı tövsiyə edəcək, adətən 5-10 gün ərzində. Bu zaman xəstə vanna qəbul edə və ya duş ala bilər.

Xəstə yaranın üzərinə ən azı 28 gün boyunca hər hansı bir təzyiq qoymamalıdır, lakin yüngül fəaliyyətlə məşğul olmalıdır ki, zamanla artırılsın.

Cinsi fəaliyyət, edilə biləcək rahatlıq varsa, bərpa edilə bilər. Xəstə ən azı 7 gün boyunca avtomobil sürməkdən çəkinməlidir.

Xəstə aşağıdakı hallarda diqqətli olmalıdır:

• bir mövqedən digərinə keçərkən (məsələn, uzanmaqdan oturmaq)
• yuxarıdan
• öskürək
• ağlama
• bağırsaq hərəkətləri
• qusurma

Xəstələrin əksəriyyəti cərrahiyyədən 2-4 həftə sonra işə qayıda biləcək. Ancaq ağır yük qaldırma və ya intensiv fəaliyyət tələb edən işdə çalışan xəstələr həkimləri ilə müzakirə etməlidirlər.

Hər hansı bir aşağıdakı problemin baş verməsi halında, xəstələrin təcili tibbi kömək istəmələri vacibdir:

• daimi qanaxma
• yüksek temperatur
• nəşə
• qusma
• yara ətrafında artan ağrı, dəri qızartısı və ya şişkinlik
• yaradan axıntı

Uşaqlar üçün müalicə

Uşaqlar adətən böyüklər kimi eyni cərrahiyyə keçirirlər.

Həkimlər yeni doğulmuş uşaqlarda epigastrik herniya üçün cərrahiyyəni gecikdirməyi tövsiyə edə bilərlər, ta ki, daha böyük və cərrahiyyə qəbul etməyə daha qabiliyyətli olana qədər. Lakin bu gecikmə təcili hallarda mümkün olmaya bilər.

Uşaqları epigastrik herniya cərrahiyyəsinə hazırlamaq üçün xüsusi diqqət yetirilir və bir pediatr cərrah bu əməliyyatı həyata keçirir.

Proqnoz

Çox sayda xəstə epigastrik herniya cərrahiyyəsindən sonra asanlıqla sağalır. Yenidən baş vermə riski var, lakin bu adətən aşağıdır və halların 1%-5% arasında olduğu təxmin edilir.

Bəzi tədqiqatlar hamiləliyin epigastrik herniyanın təkrar baş vermə riskini artırdığını aşkar edib. 2016-cı ildə aparılan bir araşdırma, şəbəkə ilə bərpa olunduqda, sonrakı hamiləlikdə qadınlarda təkrar baş vermə ehtimalını artıra biləcəyini göstərir.