Astma necə diaqnoz edilir?

Astma, ağciyərlərinizi təsir edən bir xəstəlikdir. Astma uşaqların ən çox rast gəlinən uzunmüddətli xəstəliklərindən biridir, lakin böyüklər də astmadan əziyyət çəkə bilər. Bu məqalə astmanın diaqnostika prosesini izah edəcək və diaqnoz üçün nə etməli olduğunuzu danışacaq.

Astma, gıcırdama, nəfəs darlığı, taxiklik hissi və gecə yaxud səhər erkən öskürək kimi simptomlara səbəb olur. Əgər astmanız varsa, bu daima sizinlədir, lakin ağciyərlərinizi narahat edən bir şey olduqda yalnız astma krizləri yaşayarsınız.

Biz astmaya səbəb olan bütün amilləri bilmirik, lakin genetik, ekoloji və peşəkar amillərin astma inkişafı ilə əlaqəli olduğunu bilirik.

Astmanın diaqnozu

Astmanı diaqnoz etmək üçün fiziki müayinə

Həkiminiz digər xəstəliklərin, məsələn, respirator infeksiya və ya xroniki tənəffüs yolu xəstəliyinin (COPD) olmasını istisna etmək üçün fiziki müayinə aparacaq. Həkiminiz sizə simptomlarınızla və digər sağlamlıq problemlərinizlə bağlı suallar verəcək.

Ağciyər funksiyasını ölçmək və astmanı diaqnoz etmək üçün testlər

Hətta nəfəs alanda hava axınının nə qədər hərəkət etdiyini müəyyən etmək üçün sizə ağciyər funksiyası testləri edilə bilər. Bu testlər aşağıdakılarla əhatə oluna bilər:

• Spirometriya. Bu test, dərindən nəfəs aldıqdan sonra nə qədər hava çıxardığınızı və nə qədər sürətlə nəfəs ala bildiyinizi yoxlayaraq bronxial borularınızın daralmasını qiymətləndirir.
• Çiçək hücumu. Çiçək hücumu metodu, hiss etdiyiniz hava axınına necə güclü nəfəs ala biləcəyinizi ölçən sadə bir cihazdır. Aşağı olan çiçək hücumu nəticələri, ağciyərlərinizin yaxşı işləmədiyini və astmanızın pisləşdiyini göstərir. Həkiminiz sizə aşağı çiçək hücumu ilə necə başa çıxacağınızı izah edəcək.

Ağciyər funksiyası testləri, bronkodilatator adlanan hava yollarınızı açan bir dərman qəbul etməzdən əvvəl və sonra tez-tez aparılır, məsələn, albuterol. Əgər bronkodilatator istifadə etdikdə ağciyər funksiyanız yaxşılaşırsa, astma ehtimalınız yüksəkdir.

Astmanı diaqnoz etmək üçün əlavə testlər

Astmanı diaqnoz etməyə kömək edən digər testlər bunlardır:

• Metakolin sınağı. Metakolin, astma tetikleyicisi kimi tanınır. İnhalə edildikdə hava yollarınızı azca daralda bilər. Əgər metakolina reaksiya verirsinizsə, astmanız ola bilər. Bu test, ilkin ağciyər funksiyanız normal olduqda belə, istifadə oluna bilər.
• Şəkil testləri. X-ray, hər hansı bir struktral anormalıq və ya bakterial infeksiya kimi tənəffüs problemlərinə səbəb ola biləcək xətaləri aşkar etməyə kömək edə bilər.
• Allergiya testi. Allergiya testləri, dəri testi və ya qan testi ilə aparıla bilər. Onlar sizə ev heyvanlarına, toza, ş molda və polenə qarşı allergiyanız olub olmadığını bildirir. Allergiya tetikleyiciləri müəyyən edildikdə, həkiminiz allergiya iynələri tövsiyə edə bilər.
• Azot oksidi testi. Bu test, nəfəsinizdəki azot oksidinin miqdarını ölçür. Hava yollarınız iltihablandıqda — astma əlaməti — azot oksid səviyyəniz normaldan daha yüksək olur. Bu test geniş yayılmamışdır.
• Sputum eozinofilləri. Bu test, öskürək zamanı ifraz etdiyiniz saliva və mucus (sputum) qarışığında müəyyən ağ qan hüceyrələrinin (eozinofillər) axtarışını edir. Simptomlar inkişaf etdikdə eozinofillər mövcuddur və qızılı bir boyayla boyandıqda görünür.
• İdman və soyuqdan yaranan astma üçün provokativ testlər. Bu testlərdə, həkiminiz intensiv fiziki fəaliyyətdən əvvəl və sonra hava yolu tıxanıklığını ölçür.

Astmanın təsnifatı

Astmanın şiddətini təsnif etmək üçün həkiminiz simptomlarınızın nə qədər tez-tez baş verdiyini və nə dərəcədə şiddətli olduqlarını nəzərə alacaq. Həkiminiz fiziki müayinə nəticələrini və diaqnostik testləri də nəzərə alacaq.

Astmanın şiddətinin təyin edilməsi həkiminizə ən yaxşı müalicəni seçməkdə kömək edir. Astmanın şiddəti zamanla dəyişə bilər, bu da müalicə tənzimləmələrini tələb edir.

Astma dörd əsas kateqoriyaya təsnif olunur:

Həkim görüşünə hazırlıq

İlk növbədə ailə həkiminizlə başlayacaqsınız. Lakin görüş təyin edərkən, sizi bir allergiya mütəxəssisinə və ya pulmojiya göndərilə bilər.

Görüşlərin qısa ola biləcəyi və müzakirə ediləcək çox sual olduğu üçün yaxşı bir şəkildə hazırlıq etməlisiniz. Həkimlə görüşünüze hazırlığın məqsədini başa düşmək üçün sizə kömək edəcək bəzi məlumatlar var.

Hazırlıq üçün nə edə bilirsiniz

• Yaşadığınız hər hansı bir simptomu yazın, görüşün səbəbi ilə bağlı görünməyən hansı simptomların olduğunu da daxil edin.
• Simptomlarınızın ən çox sizi narahat etdiyi zamanda qeyd edin. Məsələn, simptomlarınızın müəyyən gün saatlarında, müəyyən fəsillərdə yaxud soyuq hava, polen və ya digər tetikleyicilərlə qarşılaşda pisləşdiyini yazın.
• Son şəxsi məlumatları qeyd edin, məsələn, son dövrlərdə həyatınızdakı dəyişiklikləri və ya əhəmiyyətli stresləri.
• Bütün qəbul etdiyiniz dərmanların, vitaminlərin və əlavələrin siyahısını tərtib edin.
• Bir aile üzvü və ya dost da hədiyyənizdə olsun. Bəzən hədiyyə zamanı sizə verilən məlumatların hamısını xatırlamaq çətin ola bilər. Sizə tərəfdaş olan biri, qaçırdığınız və ya unuttuklarınızı xatırlaya bilər.
• Həkiminizə sual vermək üçün suallar yazın.

Həkiminizlə vaxtınız məhduddur, buna görə sualların siyahısını hazırlamaq sizə ən çox məlumatı almaqda kömək edəcək. Suallarınızı əhəmiyyətinə görə sıralayın ki, vaxt bitdikdə hələ də əhəmiyyətli sualları istəyə biləsiniz. Astma üçün həkiminizə soruşula biləcək bəzi əsas suallar bunlardır:

• Astma, nəfəs problemlərimin ən mümkündür səbəbi mi?
• Ən mümkün səbəbdən başqa, simptomlarım üçün digər mümkün səbəblər nələrdir?
• Hansı cür testlər etməliyəm?
• Şəraitim müvəqqətidirmi, yoxsa xronikdir?
• Ən yaxşı müalicə nədir?
• Önerdiyiniz əsas vasitələrdən alternativ metodlar varmı?
• Xəstəliklərim var. Bu xəstəlikləri bir-biri ilə necə daha yaxşı idarə edə bilərəm?
• Qaydalara uyğun olmağın gərəkdirmi?
• Tədbir görməliyəmmi?
• Mənə reçetə verdiyiniz dərmana alternativ generik bir dərman varmı?

Həkiminizlə görüş zamanı soruşduğunuz suallara əlavə olaraq, əsla digər suallar verməkdən çəkinməyin.

Həkiminizin soruşa biləcəyi suallar

Həkiminiz sizdən bu sualları soruşa bilər:

• Simptomlarınız dəqiq nədir?
• Simptomlarınızı nə zaman ilk dəfə fərq etdiniz?
• Simptomlarınız nə dərəcədə ciddi?
• Nəfəs problemləriniz əksər vaxtdadır, yoxsa yalnız müəyyən zamanlarda və ya vəziyyətlərdəmi?
• Atopik dermatit və ya grass fever kimi allergiyanız varmı?
• Müəyyən şeylər simptomlarınızı pisləşdirir?
• Hansı şeylər simptomlarınızı yaxşılaşdırır?
• Allegiyalar və astma ailənizdə necədir?
• Hansı xroniki sağlamlıq probleminiz var?