Duloksetin, serotonin-norepinefrin geri alım inhibitörləri (SNRİs) adlanan müalicə sinfinə aid bir dərmandır. Həkimlər, duloksetini əsas depressiv pozuntu, yayılmış anksiyete pozuntusu, diabetik periferik nevropatiya, fibromialgiya və xroniki musculoskeletal ağrıların müalicəsi üçün tez-tez təyin edirlər.
Duloksetin, yuxululuq, bulantı, quruluq və tər kimi ümumi yan təsirlərə səbəb ola bilər; ciddi yan təsirlər isə intihar düşüncələri, qaraciyər zədəsi, yüksək qan təzyiqi və serotonin sindromu daxildir.
Duloksetin dərmanı tez-tez Cymbalta, Drizalma Sprinkle və Irenka ticarət adları altında satılır.
Aşağıda, duloksetinin bədəndə necə işlədiyini, səbəb olduğu yan təsirləri və bu yan təsirləri necə azaltmağı ətraflı izah edirik.
Duloksetin bədənimizdə necə işləyir
Duloksetin, beyinimizdəki iki mühüm neyrotransmitterin – serotonin və norepinefrinin səviyyələrini artırır. Bu kimyəvi maddələr, əhval-ruhiyyəni, ağrı hissini və digər beyin funksiyalarını tənzimləməyə kömək edir.
Duloksetin, beyindəki sinir hüceyrələrində serotonin və norepinefrini geri alımını bloklayaraq işləyir. Normalda, bu neyrotransmitterlər sinir hüceyrələri arasında mesajlarını çatdırdıqdan sonra, bədən onları yenidən absorbsiyaya alır. Duloksetin bu geri alımı maneə törədir, sinir arasındakı boşluqlarda daha çox serotonin və norepinefrin saxlamağa imkan yaradır. Bu effekt əhval-ruhiyyəni tənzimləmək və ağrını idarə etmək üçün müsbət təsir göstərir.
- Depressiya və anksiyete zamanı, bu artırılmış neyrotransmitter mövcudluğu əhval-ruhiyyəni sabitləşdirir və emosional simptomları azaldır.
- Nevropatik ağrı və fibromialgiya zamanı, duloksetin müsbət ağrı yolu aktivliyini artıraraq, sinir sisteminin ağrı siqnallarını daha yaxşı susdurmasına kömək edir.
Adətən, duloksetinin təsirlərini 1-2 həftə sonra hiss etməyə başlayırsınız, tam faydaları isə adətən 4-6 həftə çəkə bilər.
Duloksetinin ümumi yan təsirləri
Duloksetin həyat keyfiyyətinizi artırsa da, eyni zamanda yan təsirlərə də səbəb ola bilər. Burada ən çox bildirilən yan təsirlər təqdim olunur.
1. Bulantı
Duloksetin, yalnız beyininizdə deyil, eyni zamanda bağırsaqlarınızda da serotonin səviyyələrini artırır. İntestinal traktınızda bulantı və qusma kontorlu serotonin reseptorları var. Bu reseptorların, xüsusilə duloksetin müalicəsinin başlanğıcında, çox aktivləşməsi bulantı yarada bilər.
Baş vermə tezliyi: Çox yaygındır – bulantı duloksetin istifadəçilərinin 23%-də baş verir.
Qarşısını alma:
- Duloksetini yemək ilə birlikdə qəbul edin, mədə irritasiyasını azaltmaq üçün.
- Aşağı dozalardan başlayın (məsələn, gündə 30 mg) və lazım gəldikdə yavaş-yavaş artırın.
- Bulantının daha az narahat edici olacağı gecə saatlarında dərmanı qəbul etməyi düşünün.
2. Quruluq
Duloksetin antikolinergik təsirlərə malikdir, bu da bəzi sinirlərdə asetilkolin fəaliyyətini inhibə edir. Asetilkolin fəaliyyətinin bu inhibisiyası, tüpürcəklərin istehsalını azaldır.
Baş vermə tezliyi: Bu yan təsir yaygındır, duloksetin istifadəçilərinin təxminən 10%-də baş verir.
Qarşısını alma:
- Gün ərzində müntəzəm olaraq su için.
- Şəkərsiz çiçəklənmiş məmulatlar çiğneyin və ya şəkərsiz konfet udun.
- Kofein və spirt istehlakını azaldın, çünki bunlar quruluğu pisləşdirə bilər.
3. Yuxu pozuntuları (insomniya və ya yuxululuq)
Duloksetin istifadə edən bəzi insanlar həddindən artıq yuxulu hiss edirlər, bəziləri isə yuxuya dalmaqda və ya yuxuda qalmaqda çətinlik çəkirlər.
- İnsomniya: Duloksetin norepinefrini artırır, bu da sizi ayıltma potensialına malik bir stimulandır.
- Yuxululuq: Bəzi insanlarda serotonin sakitləşdirici təsiri üstünlük təşkil edir, bu da yuxululuğa səbəb olur.
Baş vermə tezliyi: Bu yan təsir geniş yayılmışdır; yuxululuq duloksetin istifadəçilərinin 10%-də, insomniya isə 12%-də yaranır.
Qarşısını alma:
- Yuxulu olduğunuz zaman duloksetini yatmazdan əvvəl qəbul edin.
- İnsomniya yaşayırsınızsa, dərmanı səhər qəbul edin.
- Sabah yuxu proqramını davam etdirin və yatmadan əvvəl ekranlardan çəkinin.
4. Qəbizlik
Duloksetin bağırsaq hərəkətini azaldaraq, sizin bağırsaqlarınızdakı serotonin reseptorlarını təsirləndirir. Bu dərman, həzm mayələrinin ifrazını da azaldır, bu da stolun quruluğunu artırır.
Baş vermə tezliyi: Bu yan təsir geniş yayılmışdır, duloksetin istifadəçilərinin 20%-də baş verir.
Qarşısını alma:
- Qida lifini artırın (meyvələr, tərəvəzlər, tam buğda məhsulları).
- Bol miqdarda su için.
- Müntəzəm idman edin.
- Lazım gələrsə, nizamlı köpüklük meyvə yağlarından istifadə etməyi düşünün.
5. Baş gicəllənməsi və ya qeyri-müəyyənlik
Duloksetin istifadəsini edən bəziləri, bəzən fırlanma hissi və ya tez ayağa qalxanda yüngül hiss edə bilərlər.
Duloksetin, simpatik sinir sistemini təsir edərək qan təzyiqini aşağı sala bilər. Bununla yanaşı, duloksetin norepinefrin siqnalını dəyişdirir ki, bu da bədənin qan təzyiqini tənzimləməsini pozar.
Baş vermə tezliyi: Bu yan təsir yaygındır, duloksetin istifadəçilərinin 8%-də bildirilir.
Qarşısını alma:
- Oturduğunuz və ya uzandığınız vəziyyətdən yavaş-yavaş qalxın.
- Dehidrasiyadan çəkinin.
- Gündüz baş gicəllənməsi probleminiz varsa, duloksetini gecə qəbul edin.
6. Artan tərliyin olması
İstilik və ya fiziki aktivlik olmadan da çox tərli ola bilərsiniz.
Duloksetin, bədən temperaturunu və tərliyini idarə edən mərkəzi serotonin reseptorlarını uyandırır. Bu stimul, tər vəzilərinizi artıq aktiv hala gətirə bilər.
Baş vermə tezliyi: Bu yan təsir yaygındır, duloksetin istifadəçilərinin 10%-də baş verir.
Qarşısını alma:
- Hava alıcı geyimlər geyinin.
- Acılı və kofeinli qidalardan çəkinin.
- Tərleməni azaltmaq üçün antiperspirantlardan istifadə edin ya da həkiminizdən tərliyin azaltılması üçün dərmanlar haqqında soruşun.
7. İştahsızlıq və çəki itkisi
Təsvir: Yeməkə olan marağın azalması və zamanla yüngül çəki itkisi.
Hipotalamusda artan serotonin səviyyələri, iştahanı tənzimləyir və ac apetit siqnallarını bastırmağa kömək edə bilər.
Baş vermə tezliyi: Çəki itkisi duloksetin istifadəçilərinin 4%-də baş verir.
Qarşısını alma:
- Kiçik, tez-tez yeməklər yeyin.
- Yüksək kalorili, qida dəyərliləri olan qidalar seçin.
- Çəkinizi izləyin və 5%-dən çox çəki itkisi nəzərə alardaq həkiminizlə danışın.
8. Cinsi funksionallıq pozulmaları
Təsvir: Libido azalması, orqazm əldə etmə çətinliyi və ya kişilərdə erektil disfunksiya.
Artan serotonin səviyyələri, dopamin və norepinefrinin fəaliyyətini inhibə edə bilər; həm dopamin, həm də norepinefrin cinsi hissiyyat və performans üçün vacibdir. Bu, cinsi istək və cavabları ilə problemlər yarada bilər.
Baş vermə tezliyi: Bu yan təsir yaygındır, kişilərin 11%-də və qadınların 6%-də baş verir.
Qarşısını alma:
- Doz tənzimləmələri barədə həkiminizlə danışın.
- Cinsi yan təsirləri azaltmaq üçün bupropion kimi dərmanları düşünün.
- Cinsi tərəfdaşınızla açıq ünsiyyət saxlayın.
9. Yorğunluq
Duloksetin bəzi istifadəçilərdə mərkəzi sinir sisteminin ümumi yuxululuğuna səbəb ola biləcək serotonin artırıla bilər. Bu dərman, yuxu vərdişlərini pozur, gündüz yorğunluğuna səbəb ola bilər.
Baş vermə tezliyi: Bu yan təsir yaygındır, duloksetin istifadəçilərinin 8%-də baş verir.
Qarşısını alma:
- Duloksetini yatmazdan əvvəl qəbul edin.
- Yaxşı yuxu gigiyenasinə önəm verin.
- Müntəzəm idman edin və kifayət qədər su için.
10. Yüksək qan təzyiqi
Təsvir: Sistolik və ya diaqnostik qan təzyiğinin artımını, izlənməsini tələb edə bilər.
Duloksetin norepinefrin səviyyələrini artıraraq, qan damarlarını daraltmaqla qan təzyiqini artırır.
Baş vermə tezliyi: Bu yan təsir nisbətən nadirdir, duloksetin istifadəçilərinin 1%-3%-də bildirilir, daha yüksək dozalar (məsələn, gündə 120 mg) halında daha çox baş verir.
Qarşısını alma:
- Qan təzyiqinizi müntəzəm olaraq izləyin.
- Duza olan istehlakı məhdudlaşdırın və kofein kimi stimullardan çəkinin.
- Əgər yüksək qan təzyiqi artarsa, həkiminizlə alternativ dərmanlar barədə danışın.
Nadir, lakin ciddi duloksetin yan təsirləri
Nadir hallarda, bəzi yan təsirlər dərhal tibbi yardım tələb edə bilər.
11. Qaraciyər zədəsi
Duloksetin qaraciyərdə metabolizə olunur. Həssas insanlarda (xüsusilə mövcud qaraciyər xəstəliyi və ya ağır alkoqol istehlakı olanlarda), bu dərman qaraciyər zədələnməsinə səbəb ola bilər.
Simptome: Dərinin və ya gözlərin sararması, tünd sidik, sağ üst qarın ağrısı.
Qarşısını alma: Alkoqoldan çəkinin. Qaraciyər problemləriniz varsa, müntəzəm qaraciyər funksiyası testləri etdirin.
12. Serotonin sindromu
Təsvir: Xüsusilə duloksetin digər serotonin artırıcı dərmanlarla birləşdirildiyində, aşırı serotonin.
Simptome: Yüksək temperatur, çaşqınlıq, narahatlıq, sürətli ürək döyüntüsü, əzələ sərtliyi.
Qarşısını alma: Duloksetini digər serotonin artırıcı dərmanlarla (məsələn, monoamin oksidaz inhibitorları, selektiv serotonin geri alım inhibitorları, triptanlar) tibb müayinəsi olmadan heç vaxt birləşdirməyin.
Həkiminizlə nə zaman danışmalısınız?
Aşağıdakı simptomları yaşayırsınızsa, həkiminizlə əlaqə saxlamalısınız:
- Davamlı və ya pisləşən yan təsirlər
- Qaraciyər problemlərinin əlamətləri
- Yeni və ya pisləşən əhval dəyişikləri
- Xüsusilə dozanı başladığınız və ya tənzimlədiyiniz zaman intihar düşüncələri
