Şizofreniya ciddi bir əqli xəstəlikdir. Bu, beynin uzunmüddətli və əlil edən bir problemidir. Bu pozğunluğu olan uşağın davranışı qeyri-adi olub, qəribə hisslər yaşaya bilər. Uşaq birdən psixotik simptomlar yaşamaya başlaya bilər. Psixotik, reallıqla əlaqəsi olmayan qəribə fikirlərin, düşüncələrin və ya hisslərin olduğu deməkdir.
Şizofreniya 12 yaşından kiçik uşaqlarda nadir hallarda rast gəlinir. Bu xəstəliyi başlanğıc mərhələlərdə aşkar etmək də çətindir. Çox vaxt psixotik simptomlar yeniyetməlik dövrünün ortalarında və ya sonunda başlayır. Bu xəstəlik oğlanlarda qızlardan daha çox rast gəlinir. Ancaq yeniyetməlik dövründə bu xəstəlik həm oğlanlara, həm də qızlara bərabər təsir edir.
Uşaq şizofreniyasını diaqnoz etmək
Uşaq şizofreniyasının diaqnozu digər əqli sağlamlıq pozulmalarını istisna etməyi və simptomların narkotik istifadəsi, dərman və ya tibbi vəziyyətlə əlaqəli olmadığını müəyyən etməyi ehtiva edir. Diaqnoz prosesi aşağıdakıları əhatə edə bilər:
- Fiziki müayinə. Bu addım simptomlara səbəb ola biləcək digər problemləri istisna etmək və əlaqəli komplikasiyaları yoxlamaq məqsədilə həyata keçirilə bilər.
- Testlər və müayinələr. Eynilə simptomları olan digər vəziyyətləri istisna etmək üçün testlər həyata keçirilir və həkim alkoqol və dərmanlar üçün müayinə edə bilər. Həkim eyni zamanda MRI və ya CT skanı kimi görüntüleme tədqiqatları tələb edə bilər.
- Psixoloji qiymətləndirmə. Həkim görünüş və davranışları müşahidə edəcək, düşüncələr, hisslər və davranış nümunələri haqqında suallar verəcək, o cümlədən özünə zərər vermə və ya başqalarına zərər vermə düşüncələrinin olub-olmadığını qiymətləndirəcək, yaşa uyğun düşünmə və fəaliyyət göstərə bilmə qabiliyyətini qiymətləndirəcək və əhval- ruhiyyəni, narahatlığı və mümkün psixotik simptomları qiymətləndirəcək. Həkim, həmçinin xəstənin ailə və şəxsi tarixçəsi barədə müzakirə edəcək.
- Şizofreniya üzrə diaqnostik meyarlar. Həkiminiz, ABŞ Psixiatrlar Assosiasiyası tərəfindən nəşr olunan Əqli Pozulmaların Diaqnostik və Statistik Manualında (DSM-5) olan meyarlardan istifadə edə bilər. Uşaq şizofreniyası üçün diaqnostik meyarlar, ümumiyyətlə, böyüklərdəki şizofreniya meyarları ilə eynidir.
Çətin bir proses
Uşaq şizofreniyasını diaqnoz etməyə gedən yol bəzən uzun və çətin ola bilər. Bir səbəb, depressiya və ya bipolar pozulma kimi digər sağlamlıq vəziyyətlərinin oxşar simptomlar göstərə bilməsidir.
Uşaq psixiatri həkimi, uşaq davranışlarını, duyğularını və düşüncə nümunələrini altı ay və ya daha uzun müddət izləmək lazım ola bilər. Düşüncə və davranış nümunələri, əlamətləri və simptomlar zamanla daha aydın olduğu zaman, şizofreniya diaqnozu təsdiqlənəcəkdir.
Bəzi hallarda, psixiatri həkimi rəsmi diaqnoz təsdiqlənməzdən əvvəl dərmanların başlanmasını tövsiyə edə bilər. Bu, xüsusilə aqressiya və ya özünə zərər vermə simptomları üçün əhəmiyyətlidir. Bəzi dərmanlar bu cür davranışları məhdudlaşdırmağa kömək edə və normal bir hissi bərpa edə bilər.
Həkimlə randevu üçün hazırlıq
Siz və uşağınız əvvəlcə pediatr və ya ailə həkimini görəcəksiniz. Bəzi hallarda, sizi dərhal şizofreniya üzrə mütəxəssis olan pediatr psixiatriyə və ya başqa bir əqli sağlamlıq peşəkarına yönləndirə bilərlər.
Təhlükəsizlik məsələlərinin olduğu nadir hallarda, uşağınızın təcili şöbədə və bəlkə də uşaq və yeniyetmə psixiatriyası üzrə ixtisaslaşmış bir xəstəxanada təcili qiymətləndirmə tələb edə bilər.
Hazırlıq üçün edə biləcəyiniz şeylər
Həkiminizlə olan görüşdən əvvəl bunların siyahısını hazırlayın:
- Qeyd etdiyiniz hər hansı simptom, bu simptomların nə vaxt başladığı və zamanla necə dəyişdiyi — konkret nümunələr verin
- Əsas şəxsi məlumatlar, uşağınızı təsir edə biləcək hər hansı böyük streslər və ya son dövrlərdə baş verən həyat dəyişikləri
- Uşağınızın olduğu digər tibbi vəziyyətlər, o cümlədən əqli sağlamlıq problemləri
- Bütün dərmanlar, vitaminlər, otlar və ya uşağınızın qəbul etdiyi digər əlavələr, o cümlədən dozalara
Soruşmalı olduğunuz suallar
Həkimə vermək üçün sualların siyahısını hazırlamalısınız, məsələn:
- Uşağımın simptomlarına və ya vəziyyətinə nə səbəb olur?
- Başqa mümkün səbəblər nələrdir?
- Uşağımın hansı testlərə ehtiyacı var?
- Uşağımın vəziyyəti müvəqqəti yoxsa uzunmüddətli olacaq?
- Uşaq şizofreniyası diaqnozu uşağımın həyatına necə təsir edəcək?
- Uşağım üçün ən yaxşı müalicə metodu nədir?
- Uşağım hansı mütəxəssislərlə görüşməlidir?
- Uşağımın baxımında kimlər iştirak edəcək?
Görüş zamanı başqa suallar verməkdən çəkinməyin.
Həkiminizin soruşa biləcəyi suallar
Uşağınızın həkimi sizdən və uşağınızdan bu sualları soruşa bilər:
- Simptomlar nə vaxt başladı?
- Simptomlar davamlıdırmı, ya da arada bir olurdumu?
- Simptomların şiddəti nə qədərdir?
- Simptomları nələr yaxşılaşdırır?
- Simptomları nələr pisləşdirir?
- Simptomlar uşağınızın gündəlik həyatına necə təsir edir?
- Hər hansı bir qohumun şizofreniya və ya başqa bir əqli xəstəliklə diaqnoz alıb?
- Uşağınız fiziki və ya emosional travma yaşamışmı?
- Simptomlar hansısa böyük dəyişiklərə və ya ailə və ya sosial mühitdəki stres faktorlarına bağlı görünürmü?
- Baş ağrısı, ürək bulanması, titrəmə və ya qızdırma kimi digər tibbi simptomlar, simptomların başladığı vaxtla eyni zamanda baş veribmi?
- Uşağınızın qəbul etdiyi dərmanlar, o cümlədən otlar, vitaminlər və digər əlavələr hansılardır?
